Η σημασία του «ασφαλούς δεσμού» ανάμεσα σε γονείς και παιδιά

Η συναισθηματική σχέση που αναπτύσσουν οι γονείς με τα παιδιά τους είναι μοναδική. Η μοναδικότητά της έγκειται στο ότι διοχετεύεται πολλή αγάπη από την πλευρά των γονέων, χωρίς να επιδιώκεται, απαραίτητα, ανταπόκριση.

Ενώ σε οποιαδήποτε άλλη σχέση, είτε φιλική είτε ερωτική, επιδιώκεται κάποια αμοιβαιότητα, η σχέση μεταξύ γονέων και παιδιών είναι άνιση, με τη ζυγαριά να γέρνει υπέρ των παιδιών.

Φυσικά, στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά αγαπούν, επίσης, τους γονείς τους, όμως αυτό δεν είναι εγγενές, κι εξαρτάται περισσότερο από τα βιώματά τους μαζί τους.

Μόνο οι γονείς, λοιπόν, πληρούν έναν μοναδικό όρο στον τομέα των ανθρώπινων σχέσεων, καθώς μόνο αυτοί είναι ικανοί να παρέχουν άνευ όρων αγάπη. Δηλαδή, μία αγάπη που διαρκεί και διατηρείται ακέραιη, ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει ή τι κάνει ο παραλήπτης.

Έτσι, λοιπόν, οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους, ακόμη κι όταν αυτά τους ταλαιπωρούν, όταν τους αντιμιλούν ή και όταν δεν τους μιλούν καν.

Η σημασία του «δεσμού» μεταξύ γονέα – παιδιού για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού

Ο συναισθηματικός δεσμός που αναπτύσσεται μεταξύ ενός γονέα ή κηδεμόνα και του παιδιού, καθώς και η επίδρασή του στο παιδί, έχει μελετηθεί εκτενώς από την επιστημονική κοινότητα.

Ο Βρετανός ψυχίατρος, John Bowlby, υποστήριξε μέσα από τη «Θεωρία του δεσμού» (1969) τη σημασία του «δεσμού» μεταξύ γονέα και παιδιού για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του δεύτερου καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Έχει βρεθεί, λοιπόν, ότι η ευαισθησία, η ενεργοποίηση, η ζεστασιά και η σταθερή στάση του γονέα οδηγεί στη δημιουργία «ασφαλούς δεσμού» με το παιδί.

Αντίθετα, η μειωμένη ανταπόκριση, η απόρριψη και η αποδιοργανωμένη ή παρεμβατική συμπεριφορά του γονέα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία «ανασφαλούς δεσμού» με το παιδί.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι γονείς επιτυγχάνουν τη δημιουργία ασφαλούς δεσμού με το παιδί τους ασυνείδητα, καθοδηγούμενοι από το ένστικτό τους.

Παράγοντες οι οποίοι μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στη δημιουργία ασφαλούς δεσμού είναι:

• η κατάθλιψη ή άλλη ψυχική διαταραχή του γονέα,
• οι χαμηλές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες που δυσχεραίνουν την ανταπόκριση στον γονεϊκό ρόλο,
• η σωματική ή ψυχολογική κακοποίηση του παιδιού από τον γονέα,
• η απώλεια του γονέα.

Ποια είναι τα οφέλη της ανάπτυξης «ασφαλούς δεσμού» ανάμεσα στον γονέα και στο παιδί;

Αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία του παιδιού

Σε σχέσεις με ασφαλή δεσμό, τα παιδιά χρησιμοποιούν τον γονέα αφενός ως ασφαλή βάση προκειμένου να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους, αφετέρου ως ασφαλές ορμητήριο σε συνθήκες που προκαλούν φόβο.

Έτσι τα παιδιά καταφέρνουν, σταδιακά, να λειτουργούν όλο και πιο ανεξάρτητα από τους γονείς και αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους. Αντίθετα, τα παιδιά με ανασφαλή δεσμό εμφανίζουν υπερβολική εξάρτηση από γονείς, δασκάλους και άλλα πρόσωπα φροντίδας καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής τους.

Ικανότητα ρύθμισης συναισθημάτων και ψυχική ανθεκτικότητα

" Μέσα από τον δεσμό του με το παιδί, ο γονέας το εφοδιάζει με την ικανότητα

να ρυθμίζει τα συναισθήματά του. "

Για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει όταν το παιδί χτυπάει και κλαίει, και ο γονέας το παρηγορεί και το ηρεμεί με τα λόγια και τις πράξεις του.

Με τον τρόπο αυτό το παιδί υιοθετεί σταδιακά δεξιότητες καθησυχασμού του εαυτού του. Καταφέρνει, έπειτα, να ρυθμίζει μόνο του τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του σε οποιαδήποτε κατάσταση του προκαλέσει αναστάτωση μελλοντικά.

Επομένως, το παιδί αναπτύσσει ψυχική ανθεκτικότητα, δηλαδή, γίνεται ευέλικτο και ικανό να αντιμετωπίσει την οποιαδήποτε αντιξοότητα με προσαρμοστικό τρόπο.

Αντίθετα, ένα παιδί με ανασφαλή δεσμό, συνήθως, καταρρακώνεται, αγχώνεται υπερβολικά και, τελικά, αποσύρεται μπροστά στην οποιαδήποτε αντιξοότητα.

Ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες

Η συναισθηματική σχέση γονέα – παιδιού λειτουργεί ως πρότυπο για τη δημιουργία των μετέπειτα συναισθηματικών σχέσεων των παιδιών, είτε αυτές είναι φιλικές είτε ερωτικές.

Άτομα που έχουν ασφαλή δεσμό με έναν γονέα έχουν θετικές προσδοκίες από τη δημιουργία σχέσεων με άλλα άτομα, εμπλέκονται σε σχέσεις με μεγαλύτερη άνεση και τις διατηρούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απ’ ό,τι παιδιά με ανασφαλή δεσμό.

Αυτό συμβαίνει, διότι μέσα από τον ασφαλή δεσμό με τον γονέα έχουν θετικές εμπειρίες κοινωνικών συναλλαγών κι έχουν αναπτύξει κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες, όπως η εμπάθεια, που τους βοηθούν να τα καταφέρνουν καλύτερα στις συναισθηματικές σχέσεις με άλλα άτομα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Είναι, λοιπόν, ξεκάθαρο ότι μία ασφαλής συναισθηματική σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού οδηγεί στην υγιή ανάπτυξη και προσαρμοστική συμπεριφορά του δεύτερου.

Ο ανασφαλής συναισθηματικός δεσμός, αντίθετα, οδηγεί στην αποδιοργανωμένη συμπεριφορά του παιδιού, την αμφιθυμία, την ανησυχία, τους θυμούς και την επιθετικότητα.

Σύμφωνα, μάλιστα, με μακροχρόνιες έρευνες, η ύπαρξη «ασφαλούς δεσμού» λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών κατά τη διάρκεια της ζωής του παιδιού.

Η ύπαρξη «ανασφαλούς δεσμού», από την άλλη, αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ψυχικών διαταραχών, όπως αγχώδεις διαταραχές ή διαταραχή διαγωγής.

Πώς μπορούν, επομένως, οι γονείς να αναπτύξουν «ασφαλή δεσμό» με το παιδί τους;

Ορισμένοι τρόποι είναι οι εξής:

Να είστε αξιόπιστοι

Να ανταποκρίνεστε με συνέπεια στις ανάγκες του παιδιού, παρέχοντάς του ασφάλεια και ανακούφιση, για παράδειγμα, όταν είναι αναστατωμένο, έχει χτυπήσει, είναι άρρωστο ή γενικότερα δε νιώθει καλά.

Προσπαθήστε, επίσης, να είστε παρόντες και συναισθηματικά διαθέσιμοι στο παιδί όσο το δυνατόν περισσότερο, ώστε να νιώθει ασφαλές να εξερευνήσει τον κόσμο μόνο του, γνωρίζοντας ότι μπορεί να επιστρέψει, ανά πάσα στιγμή, στην ασφαλή βάση του, που είστε εσείς.

Ενθαρρύνετε το παιδί να δοκιμάζει νέα πράγματα μόνο του, δείχνοντάς του ότι πιστεύετε σε αυτό, αλλά παραμείνετε κάπου κοντά σε περίπτωση που χρειαστεί να επιστρέψει σ’ εσάς, για να ανακουφιστεί.

Να είστε ενεργοποιημένοι

Αλληλεπιδράστε με το παιδί ένας – προς – έναν, δίνοντάς του την προσοχή σας και αφήστε το ίδιο να σας καθοδηγήσει σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά του και τον ρυθμό του.

Μην του επιβάλλετε έναν συγκεκριμένο τρόπο αλληλεπίδρασης ή ένα συγκεκριμένο παιχνίδι με βάση τις δικές σας ανάγκες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ανακαλύπτετε μαζί του νέες δραστηριότητες, ενώ, παράλληλα, του μιλάτε, το ακούτε προσεκτικά, διατηρείτε βλεμματική επαφή, ανταλλάσσετε χαμόγελα, και το ακουμπάτε με ζεστασιά. Έτσι το παιδί νιώθει ότι το ακούτε ενεργά κι εκτιμάτε τις ανάγκες του.

Να είστε προβλέψιμοι

Τα παιδιά χρειάζονται ρουτίνες, όπως είναι η ώρα του γεύματος, του ύπνου και άλλων συχνών δραστηριοτήτων, για να νιώθουν ασφαλή και να εδραιώσουν αυτο-πειθαρχία. Γνωρίζοντας τη ρουτίνα και τη δραστηριότητα που ακολουθεί κάθε φορά, το παιδί μπορεί να ετοιμαστεί για την επόμενη δραστηριότητα από μόνο του κι έτσι να ενισχυθεί, σταδιακά, η ανεξαρτησία του.

Να δείχνετε κατανόηση κατά τη διάρκεια ενός αποχωρισμού

Όταν αποχωρίζεστε το παιδί σας, καθιερώστε μία ρουτίνα αποχαιρετισμού, ώστε να υπάρχει προβλεψιμότητα και να νιώθει το παιδί ασφάλεια. Αυτό μπορεί να είναι λίγος χρόνος μεταξύ σας ένας – προς – έναν πριν τον αποχωρισμό, επιβεβαιώνοντας στο παιδί ότι θα φύγετε για λίγο και θα επιστρέψετε πάλι κοντά του.

Είναι φυσιολογικό τις πρώτες φορές το παιδί να νιώθει ανασφάλεια, αλλά θα αρχίσει, πιθανότατα, να μιμείται τη συμπεριφορά σας. Επομένως, να είστε άνετοι κατά τον αποχωρισμό και να δείχνετε στο παιδί ότι δεν είναι κάτι καταστροφικό.

Μπορείτε, επίσης, να αυξάνετε σταδιακά τον χρόνο που λείπετε, ώστε να αρχίσει να συνηθίζει το παιδί στο να περνάει τον χρόνο του μακριά σας. Σε κάποια παιδιά, επίσης, βοηθάει να έχουν μαζί τους το αγαπημένο τους αντικείμενο, όπως για παράδειγμα ένα κουκλάκι, ώστε να νιώθουν ασφαλή.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι το να περνάει το παιδί τον χρόνο του μακριά σας με ένα άλλο πρόσωπο φροντίδας δεν έχει επίπτωση στον δεσμό που έχετε εσείς οι ίδιοι με το παιδί. Είναι φυσιολογικό το να αναπτύξει το παιδί ασφαλή δεσμό με ένα ή και περισσότερα άλλα πρόσωπα φροντίδας.

Πηγή: missormadam.gr