Κλείσιμο

Ελένη Μπονέ

1 Jun, 2020

Ξεσπάσματα Θυμού. Μέρος 3ο: Πρόληψη και Μακροπρόθεσμη Παρέμβαση

Στα προηγούμενα δύο μέρη του άρθρου εστιάσαμε στις αιτίες για τις οποίες μπορεί να προκύψει μία συναισθηματική έκρηξη στο μικρό παιδί καθώς και τί μπορεί αυτή να σημαίνει καθώς και μεθόδους διαχείρισης της συνθήκης τη στιγμή της έντασης. Στο παρόν κείμενο, θα εστιάσουμε σε στρατηγικές διαχείρισης μακροπρόθεσμα προκειμένου να εξαλειφθεί μία τέτοια συμπεριφορά από το τακτικό ρεπερτόριο του παιδιού. Μακροπρόθεσμη παρέμβαση για εξάλειψη των ξεσπασμάτων: Μακροπρόθεσμα, είναι χρήσιμο να θέσουμε κάποιους στόχους σε σχέση με αυτό που ζητάμε πρώτα από όλα από τον εαυτό μας. Ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε με το παιδί και φερόμαστε προς αυτό έχει πολλά να του μάθει για την αξία του ως άτομο αλλά και το πώς μπορεί να στέκεται στον κόσμο. Χρόνος: Μέγιστης σημασίας είναι ο κάθε γονέας να διαθέτει ποιοτικό χρόνο με το κάθε παιδί ατομικά. Πρακτικά, αυτό σημαίνει το παιδί να έχει προσωπικό χρόνο αποκλειστικά με τη μητέρα και σε άλλη στιγμή αποκλειστικά με τον πατέρα. Στο χρόνο αυτό, γονέας και παιδί έχουν το περιθώριο να αλληλεπιδράσουν ελεύθερα, να εκφραστούν με όποιο μέσο είναι διαθέσιμο (παιχνίδια, παραμύθια, σωματική δραστηριότητα, τραγούδια, εικαστικές δραστηριότητες) και με τρόπο αντίστοιχο του αναπτυξιακού σταδίου του παιδιού, να σχετιστούν και να ενδυναμώσουν το δεσμό τους. Σαφές είναι ότι κινητά τηλέφωνα, οθόνες και τηλεοράσεις δεν έχουν θέση σε μία τέτοια συνθήκη. Να επισημάνουμε, επίσης, ότι σε αυτό το διάστημα ο γονέας αφιερώνει το χρόνο του στο παιδί, συνεπώς δουλειές και εργασίες επίσης αποκλείονται. Στην περίπτωση που και τα δύο άτομα από κοινού αποφασίσουν τη διεκπεραίωση μιας εργασίας (π.χ. φτιάχνουμε κέικ, πλένουμε το αυτοκίνητο) είναι σημαντικό το παιδί να αναλαμβάνει ευθύνη αντίστοιχη των δεξιοτήτων του και να μη μένει παρατηρητής. Με αυτόν τον τρόπο, αισθάνεται ότι συμμετέχει, μαθαίνει και αντιμετωπίζεται από το γονέα ως ισότιμο άτομο. Πολύ συχνά, η παράμετρος του χρόνου παρουσιάζεται ως πρόκληση για το γονέα ειδικά αν ο χρόνος είναι περιορισμένος ή δεν υπάρχουν άλλοι φροντιστές. Ωστόσο, είναι κάτι που θα μπορούσαμε να το αντιληφθούμε ως “επένδυση” αφού ένα ευχαριστημένο παιδί είναι ένας επικοινωνιακός και συνεργάσιμος έφηβος και ένας πλήρης και ικανός ενήλικας. Στη διάρκεια αυτού του διαστήματος μεταφέρονται πολύ σημαντικά μηνύματα στο παιδί. Πρώτα από όλα, αντιλαμβάνεται βιωματικά ότι είναι ένα πρόσωπο πολύ σημαντικό για το γονιό του (για αυτό κι εκείνος επιθυμεί να περνούν μαζί χρόνο οι δυο τους). Έπειτα, γίνεται σαφές στο παιδί ότι ο γονέας επιθυμεί να του μάθει πράγματα, ότι ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα και τις σκέψεις του καθώς και για τα επιτεύγματά του. Επιπλέον, σταδιακά το παιδί εξοικειώνεται στην ιδέα του κοινού αυτού χρόνου στο διάστημα της ημέρας ή της εβδομάδος και επενδύει σε αυτό. Αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζει τη σημαντικότητα αυτού του χρόνου, μαθαίνει να περιμένει αυτή τη στιγμή και να μεταθέτει για τότε αιτήματα που θέλει να απευθύνει στο γονέα. Ακόμη, τίθενται πιο στέρεες βάσεις στο δεσμό τους οι οποίες είναι αναγκαίες για την ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του παιδιού και μπορούν να αποτελέσουν πεδίο προετοιμασίας και για τους δυο τους για συνθήκες περισσότερο απαιτητικές. Για παράδειγμα, ένα συχνό αίτημα των γονέων είναι να σταματήσει το παιδί να κωλυσιεργεί τη στιγμή που ο χρόνος τους πιέζει. Δεν είναι εύκολα ορατό το γεγονός ότι σε αυτή τη συνθήκη το παιδί διεκδικεί κάτι από αυτούς. Την προσοχή τους. Το χρόνο τους. Να είναι αυτό το πιο σημαντικό πέρα από κάθε υποχρέωση, χρόνο ή δέσμευση. Όταν ο γονέας έχει χτίσει τη γέφυρα επαφής με το παιδί και έχουν κατασκευάσει τον προσωπικό τους μοναδικό τους κώδικα το παιδί δε χρειάζεται να διεκδικήσει με τρόπο που να αναστατώνει και να προκαλεί εντάσεις. Για αυτό και πολύ γρήγορα τα παιδιά ανταποκρίνονται στο αίτημα του γονέα όταν η σύνδεση μεταξύ τους είναι αισθητή. Χώρος Μία ακόμη καθοριστική για την ανάπτυξη του παιδιού διάσταση είναι αυτή του χρόνου. Είναι αναγκαίο να δίνουμε στο παιδί επαρκή χώρο. Με αυτή την έννοια αναφερόμαστε προφανώς στην πρακτική έννοια του όρου, όπως για παράδειγμα τον προσωπικό του χώρο που συνήθως πρόκειται για το δωμάτιό του, αλλά και στη συμβολική την οποία θα εξηγήσουμε βήμα βήμα. Είναι σημαντικό να περνάμε χρόνο στο χώρο του – τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, αυτό δεν αποτελεί στόχο για το διάστημα της εφηβείας εκτός αν ζητηθεί. Με αυτόν τον τρόπο, του μαθαίνουμε τί είναι αυτός ο χώρος και για ποιο λόγο υποτίθεται ότι είναι σχεδιασμένος. Θα ήταν παράλογο να αξιώνουμε από ένα παιδί να περνάει χρόνο στο δωμάτιό του αν προηγουμένως δεν του έχουμε δείξει με ποιο τρόπο μπορεί εκεί να χαλαρώνει, να διασκεδάζει, να απομονώνεται και να ησυχάζει από πολλά και πιθανώς διεγερτικά ερεθίσματα. Κι επίσης, βέβαια, του δείχνουμε – με τον ίδιο τρόπο που είδαμε στη διάσταση του χρόνου – ότι είμαστε διατεθειμένοι να αφήσουμε οποιοδήποτε άλλο ερέθισμα ή δέσμευση κατά μέρους και να μπούμε στο δικό του χώρο και κόσμο, τόσο πραγματικά όσο και συμβολικά. Παράλληλα, όμως, το παιδί χρειάζεται να έχει και το δικό του χώρο στο σημείο όπου συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το παιδί είναι αναγκαίο να έχει κάποια δικά του αντικείμενα, παιχνίδια, βιβλία, κάποιο κάθισμα και τραπέζι στο καθιστικό της οικογένειας. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί βιώνει την αποδοχή από τους ενήλικες, αντιλαμβάνεται ότι έχει δικαίωμα να εκφραστεί ενώπιόν τους και είτε να αλληλεπιδράσει μαζί τους αν το επιθυμεί είτε να “απομονωθεί” βιώνοντας την ασφάλεια της παρουσία τους. Ψυχοσυναισθηματική έκφραση Τέλος, στο κομμάτι της συμβολικής διάστασης του χώρου ανήκει η ψυχοσυναισθηματική έκφραση. Κάνουμε όμως ειδική αναφορά σε αυτό καθώς αποτελεί παράλληλα μία από τις βασικές συνιστώσες στην μακροπρόθεσμη παρέμβαση για εξάλειψη των ξεσπασμάτων του παιδιού. Καταρχάς, η ψυχοσυναισθηματική έκφραση είναι αναγκαία προϋπόθεση για τον ίδιο το γονέα. Ο ίδιος χρειάζεται να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του, να τα αποδέχεται και να τους επιτρέπει την ελεύθερη έκφρασή τους. Έτσι, είναι ένα βήμα πιο κοντά στο να μπορέσει να εκπαιδεύσει και το παιδί σε αυτά, να το εξοικειώσει με αυτά, να του δείξει ότι δεν κινδυνεύει από τα λεγόμενα «αρνητικά» συναισθήματα καθώς πρώτα από όλους τα αντέχει ο ίδιος. Στο σημείο αυτό θα είχε νόημα να αναφερθούμε στο συναισθηματικό ξέσπασμα που μπορεί να έχει ένα παιδί σε δημόσιο χώρο, γεγονός που επίσης φέρνει ένα γονιό σε αμηχανία ή ακόμη και αναστάτωση και αποτελεί συχνό αίτημα των γονέων. Η πρακτική διαχείρισης δε διαφοροποιείται από αυτή που περιγράψαμε παραπάνω. Να παρατηρήσουμε, βέβαια, ότι σε αυτή την περίπτωση η ανάγκη επαφής και σύνδεσης με το παιδί είναι περισσότερο αναγκαία για το γονιό από ότι για το παιδί. Η κατάσταση τείνει να ξεφεύγει της διαχείρισης όταν ο ενήλικας που φέρει την ευθύνη του παιδιού επικεντρωθεί περισσότερο στο περιβάλλον παρά στο μικρό πλάσμα που διεκδικεί κάτι αναγκαίο για αυτό, όπως είναι συνήθως η προσοχή, η φροντίδα, η διαβεβαίωση. Κλείνοντας αυτό το μεγάλο κομμάτι της συμπεριφοράς και της ανάπτυξης του παιδιού να θυμίσουμε πως η συμπεριφορά του παιδιού δε χρειάζεται να μας τρομάζει αλλά να την αναγνωρίζουμε ως μία μορφή της προσπάθειάς του να επικοινωνήσει με εμάς, η οποία βέβαια γίνεται με τα μέσα που έχει ήδη αναπτύξει και κατακτήσει. Συνεπώς, χρέος μας είναι να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα του παιδιού υποστηρίζοντάς το να εξελιχθεί περισσότερο. Για να μεταβείτε στην πηγή του άρθρου πατήστε: εδώ