Στρατηγικές ενθάρρυνσης της κοινωνικοποίησης παιδιών με δυσκολίες στο σχολείο

Καθώς το σύγχρονο σχολείο προσπαθεί να κάνει πράξη την έννοια της συνεκπαίδευσης, πολλά παιδιά με δυσκολίες φοιτούν πια με τις κατάλληλες προϋποθέσεις στο σχολείο της γειτονιάς τους. Η συνύπαρξη παιδιών με και χωρίς αναπτυξιακές και άλλες δυσκολίες παρουσιάζει πολλές προκλήσεις κι απαιτεί προετοιμασία, ενημέρωση και κατάλληλη υποστήριξη.

Υψηλή προτεραιότητα θα έπρεπε να έχει η ενθάρρυνση της κοινωνικοποίησης των παιδιών με δυσκολίες στο σχολικό πλαίσιο. Έτσι, θα μπορέσουν να δημιουργήσουν φιλίες, οι οποίες παίζουν κριτικό ρόλο στην ψυχοσωματική ανάπτυξη, αλλά και θα αποφευχθούν φαινόμενα απομόνωσης ή και εκφοβισμού, με όλες τις αρνητικές τους συνέπειες.

Παρακάτω προτείνονται κάποιες στρατηγικές που συμβάλλουν στη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων στο σχολικό πλάισιο, βασισμένες στις αρχές της Εκπαίδευσης Καίριων Δεξιοτήτων, εκπαιδευτικής προσέγγισης που έχει στο επίκεντρο τη διδασκαλία σε φυσικές συνθήκες, και την αξιοποίηση των επιλογών και προτιμήσεων του παιδιού ως κίνητρο.

Μπορούν να εφαρμοστούν από τους εκπαιδευτικούς της τάξης ή τους εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής (παράλληλη στήριξη, τμήμα ένταξης) αλλά και να γενικευθούν από τους γονείς σε εξωσχολικές δραστηριότητες.

«Τα φιλαράκια» ("buddy system")

Προτρέπουμε ένα παιδί με δυσκολία να αναπτύξει σχέση και να εμπλακεί συστηματικά σε κοινές δραστηριότητες (ώρα φαγητού, στο διάλειμμα, ως διπλανοί στο θρανίο) με ένα παιδί τυπικής ανάπτυξης. Απαραίτητη προυπόθεση να είναι το παιδί αυτό δεκτικό, όχι να υποχρεωθεί να το κάνει! Το παιδί τυπικής ανάπτυξης λειτουργεί σαν πρότυπο για μίμηση, ενώ η κοινωνική συναλλαγή σε δυαδικό πλαίσιο είναι πιο ευκολή για το παιδί με δυσκολίες. Σε επόμενη φάση, μπορούν τα «φιλαράκια» να εμπλακούν μαζι σε μια δραστηριότητα μαζί με περισσότερα παιδιά, διευκολύνοντας το πέρασμα στη λειτουργία μέσα σε ομαδα.

Εκμεταλλευόμαστε τα ειδικά ενδιαφέροντα

Παιδιά με διαταραχή αυτιστικού φάσματος ή Asperger’s συχνά έχουν ειδικά ενδιαφέροντα. Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ως κίνητρο να εμπλακούν σε ομαδικές δραστηριότητες. Εντοπίζουμε το ειδικό ενδιαφέρον αλλά και παρατηρούμε τους κανόνες των ομαδικών παιχνιδιών που προτιμούν τα παιδιά. Επινοούμε ένα νέο παιχνίδι με θέμα σχετικό με το ενδιαφέρον του παιδιού, που να έχει κανόνες και να παίζεται υποχρεωτικά ομαδικά. Π.χ το γνωστό παιχνίδι μνήμης όπου πρέπει να εντοπιστούν ανα δύο οι όμοιες κάρτες μπορεί για παιχτεί με κάρτες που εικονίζουν σημαίες, για ένα παιδί που έχει αυτό το ενδιαφέρον. Έτσι υπάρχει κίνητρο να εμπλακεί σε μια ομαδική δραστηριότητα αλλά κι έχει την ευκαιρία να δείξει στους συμμαθητές του τα δυνατά του σημεία.

Προετοιμασία με τη διδασκαλία κατάλληλων δεξιοτήτων

Πριν βάλουμε ως στόχο την προώθηση της κοινωνικοποίησης ενός μαθητή με δυσκολίες κι όσο δουλεύουμε προς αυτό, φροντίζουμε να διδάξουμε απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες όπου αυτές δεν υπάρχουν.

Εξασκούμε το παιδί στο να κάνει ερωτήσεις, να περιμένει τη σειρά του σε μια συζήτηση, να απαντά κατάλληλα, να μην στρέφει τη συζήτηση μόνο σε ο,τι ενδιαφέρει το ίδιο. Προτρέπουμε το μοίρασμα αγαπημένων πραγμάτων, καθώς ευνοεί τις κοινωνικές συναλλαγες. Πχ το να φέρει το παιδί κάτι να κεράσει τους συμμαθητές του την ώρα του διαλείμματος μπορεί να οδηγησει σε αμοιβαία ικανοποιητικές συναλλαγές. Προτρέπουμε τα παιδια να ζητούν βοήθεια ο ένας από τον άλλο κι όχι από κάποιον ενήλικα κατά τη διάρκεια των ομαδικών δραστηριοτήτων, πχ να ανταλλάσσουν υλικά την ώρα των εικαστικών.

Εξάσκηση

Πριν εισάγουμε μια ομαδική δραστηριότητα στο χώρο του σχολείου, έχουμε φροντίσει να έχουμε δώσει στο παιδί την ευκαιρία να εξοικειωθεί με αυτήν και να εξασκηθεί αρκετά ώστε να την έχει κατακτήσει. Έτσι έχει να αντιμετωπίσει μόνο τις απαιτήσεις μιας ομαδικής συναλλαγής κι όχι και τις δυσκολίες εκμάθησης της ίδιας της δραστηριότητας.

Επιλογή δραστηριοτήτων που προωθούν τη συνεργασία

Επιλέγουμε κι οργανώνουμε τις ομαδικές δραστηριότητες έτσι, ώστε να είναι απαραίτητη και σημαντική η συμβολή όλων για να επιτευχθεί το αποτέλεσμα. Πχ κάθε παιδί παίρνει κάποια κομμάτια μιας κατασκευής ή πάζλ, ώστε να το φτιάξει όλη η ομάδα μαζί ή τα παιδιά κάνουν μια ομαδική παρουσίαση σε αγαπημένο θέμα επιλογής τους και καθένας αναλαμβάνει ένα κομμάτι.

Συναντήσεις για παιχνίδι (play dates)

Οι συναντήσεις για παιχνίδι μπορούν να αποτελέσουν τρόπο να μεταφερθεί η προσπάθεια κοινωνικοποίησης και έξω από το σχολείο. Βασικό ρόλο έχει η καλή οργάνωση από γονείς και εκπαιδευτικούς, ώστε η συνάντηση να είναι επιτυχημένη. Καλό είναι να επιλεχθεί ένα παιδί με το οποίο υπάρχει καλή σχέση κι επαφή, να είναι (για αρχή) σύντομης διάρκειας και να περιλαμβάνει αγαπημένες και οικείες δραστηριότητες και για τα δυο παιδιά.

Όμιλοι-ομάδες ενδιαφερόντων

Σε μεγαλύτερες ηλικίες, η συγκρότηση ομίλων για παιδιά με κοινά ενδιαφέροντα (κάποιο άθλημα, σκάκι, εικαστικά, κλπ) είναι εξαιρετικός τρόπος να ενισχυθούν οι σχέσεις των παιδιών και να δημιουργηθούν φιλίες.

Στην προσπάθεια προώθησης της κοινωνικοποίησης θα πρέπει να εφαρμοστούν πολλές στρατηγικές ταυτόχρονα και να δίνονται ευκαιρίες για συναναστροφή καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Κρατάμε πάντα στο νου ότι δεν υπάρχουν συντάγες κι όλες οι προσεγγίσεις επιλέγονται και προσαρμόζονται ανάλογα με τα δεδομένα και τις ανάγκες κάθε παιδιού και κάθε ομάδας.