Διαζύγιο και Παιδί (Μέρος Α)
Σύμφωνα με τους νόμους που διέπουν το ελληνικό κράτος, το διαζύγιο ορίζεται ως η λύση ενός νόμιμου γάμου μεταξύ δυο ενήλικων ανθρώπων, θρησκευτικού ή πολιτικού. Έχει επισημανθεί όμως από πολλές μελέτες ότι το διαζύγιο δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός το οποίο λαμβάνει χώρα μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Πρόκειται για την κατάληξη μιας μακροχρόνιας διεργασίας ανάμεσα στο ζευγάρι και στην οικογένεια συνολικά. Είναι προφανές ότι η σχέση των δυο συζύγων δυσλειτουργούσε συστηματικά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Γι’ αυτό επέλεξαν ότι είναι καλύτερα να χωρίσουν.
Οι δυο σύζυγοι έλαβαν μια εξαιρετικά δύσκολη και συνάμα γενναία απόφαση, μία από τις δυσκολότερες όλης της ζωής τους. Αυτή η απόφαση συνοδεύεται από πολλά και αντιφατικά συναισθήματα. Ως κυρίαρχα εντοπίζουμε την αγωνία, το φόβο, την ανακούφιση, τη λύπη. Από τη μία πλευρά ίσως να βιώνουν ως προσωπική αποτυχία το ότι δεν κατάφεραν να κρατήσουν ζωντανό το γάμο τους. Από την άλλη ωστόσο μπορεί να νιώθουν ανακουφισμένοι. Με μια ελπίδα ότι από εδώ και στο εξής θα σταματήσουν οι συγκρούσεις και θα επανέλθει γαλήνη και ισορροπία στην ψυχή τους.
Υπάρχει Καλό Διαζύγιο;
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι όσο περνούν τα χρόνια, τα ποσοστά των διαζυγίων στη χώρα μας αυξάνονται δραματικά. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 2005 το ποσοστό διαζυγίων ήταν περίπου 22%. Μέχρι το 2015 εκτινάχθηκε στο 37%. Μάλιστα, αναμένεται να αγγίξει μέσα στα επόμενα χρόνια το 50%. Κατά κάποιο τρόπο, το διαζύγιο δεν αποτελεί πια κοινωνικό ταμπού. Ο χωρισμένος άνθρωπος ή τα παιδιά χωρισμένων γονιών δεν κουβαλούν το στίγμα και την ντροπή απέναντι στο κοινωνικό περίγυρο.
Έρευνες επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι σε βάθος χρόνου ένα “καλό” διαζύγιο έχει περισσότερα οφέλη για τα παιδιά σε σύγκριση με την παραμονή τους σε ένα περιβάλλον γεμάτο συγκρούσεις και δυστυχία. Καλό διαζύγιο είναι ένα συναινετικό διαζύγιο που διέπεται από ηρεμία και σύμπνοια των δυο γονιών σε οτιδήποτε σχετίζεται με τα παιδιά τους, οικονομικά ζητήματα, συναισθηματικά ζητήματα, πρακτικές υποχρεώσεις, διαπαιδαγώγηση κλπ.)
Το ζευγάρι μπορεί να διαλύθηκε, οι δύο άνθρωποι που το αποτελούσαν όμως, παραμένουν γονείς. Πάντα θα τους συνδέει η αγάπη και η ευθύνη για τα παιδιά τους. Οι γονείς είναι το πρωταρχικό και κυρίαρχο πρότυπο των παιδιών. Έχουν την μεγαλύτερη επιρροή στον ψυχισμό τους και γενικότερα στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους. Έχει μεγάλη σημασία λοιπόν να αναλογιστούν το ρόλο τους. Να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να συναποφασίσουν τον τρόπο με τον οποίο θα ανακοινώσουν τον χωρισμό τους στα παιδιά.
Οι Γονείς Οφείλουν Να Λάβουν Υπόψη:
- την ηλικία των παιδιών τους
- το επίπεδο γνωστικής και συναισθηματικής ωριμότητάς τους
- την ιδιοσυγκρασία τους
Να είναι διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν την οποιαδήποτε αντίδραση των παιδιών. Είναι αναμενόμενο ότι τα παιδιά στο άκουσμα του χωρισμού των γονιών τους, θα σοκαριστούν και θα στενοχωρηθούν. Αυτό που χρειάζεται να κάνει ο γονιός εκείνη την ώρα είναι να δείξει ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Ότι γνωρίζει ακριβώς τι πρέπει να κάνει και να υποστηρίξει την επιλογή του με σαφήνεια και ηρεμία.
Εύλογα καταλαβαίνει κανείς, ότι οι γονείς πρέπει να έχουν πάρει οριστικά την απόφαση να χωρίσουν. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να εμπλέκουν τα παιδιά σε διαδικασίες λήψης απόφασης που δεν τα αφορά. Να έχουν συζητήσει και συμφωνήσει το πως θα κινηθούν σε κάθε διαδικαστικό/ πρακτικό θέμα. Να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν κάθε ζήτημα που αφορά τόσο τους ίδιους αλλά κυρίως τα παιδιά τους. Αφού ολοκληρωθεί η μεταξύ τους επικοινωνία, επέλθει η συμφωνία και καταφέρουν να παραμερίσουν την ένταση και τον ενδεχόμενο θυμό τους, είναι έτοιμοι να ανακοινώσουν από κοινού στα παιδιά τους την απόφασή τους να τερματίσουν το γάμο τους.
Πώς Να Συμπεριφερθούν Οι Γονείς Που Χωρίζουν;
Λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία των παιδιών τους, είναι σημαντικό οι γονείς να μιλήσουν για το διαζύγιό τους με ειλικρίνεια και σοβαρότητα. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν είναι να διαβεβαιώσουν τα παιδιά ότι δεν ευθύνονται πουθενά και με κανένα τρόπο, άμεσο ή έμμεσο, στην απόφασή τους να χωρίσουν. Με σταθερότητα και ψυχραιμία, πρέπει να εξηγήσουν ότι αυτή η απόφαση είναι αμετάκλητη. Ότι δεν αφορά τα ίδια, αλλά πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά μόνο τους μεγάλους. Ότι δεν μπορούν (ή οφείλουν) να κάνουν κάτι για να την αλλάξουν.
Στην ψυχή όλων των παιδιών υπάρχει η επιθυμία να ξανασμίξουν οι γονείς τους ή κάνουν σκέψεις πως υπάρχει τρόπος να κάνουν κάτι για να βοηθήσουν τους γονείς τους να τα ξαναβρούν. Για το λόγο αυτό, είναι προτιμότερο να στενοχωρηθούν που οι γονείς τους χωρίζουν. Το γεγονός του διαζυγίου πρέπει να είναι τελεσίδικο. Να μην αφήνονται τα παιδιά να υποφέρουν από σενάρια επανασύνδεσης και συνεχείς ματαιώσεις στο μέλλον.
Πώς Να Το Ανακοινώσουν Στα Παιδιά;
Στη συνέχεια, είναι αδήριτη ανάγκη οι γονείς να διασαφηνίσουν ότι η μαμά και ο μπαμπάς θα σταματήσουν να είναι ζευγάρι. Θα είναι όμως πάντα η μητέρα και ο πατέρας των παιδιών τους. Θα τα λατρεύουν με όλη τους την καρδιά, πάντα και για πάντα. Στα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας – μέχρι την εφηβεία, δεν υπάρχει λόγος να αναφερθεί η συνήθης φράση “ο μπαμπάς και η μαμά δεν αγαπιούνται πια”. Αφήνει αιχμές στο παιδικό μυαλό ότι είναι δυνατόν ή/και πιθανό κάποια στιγμή οι γονείς να σταματήσουν να αγαπούν και τα ίδια τα παιδιά τους. Όπως σταμάτησαν να αγαπιούνται μεταξύ τους.
Είναι καλύτερο λόγου χάρη οι γονείς να πουν ότι δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν σε ορισμένα σημαντικά για αυτούς ζητήματα. Ότι αποφάσισαν να χωρίσουν για να μην φτάνουν στο σημείο να μαλώνουν και να στενοχωριούνται. Έτσι, αποφεύγεται η ενίσχυση της ανασφάλειας των παιδιών και η επανεμφάνιση συμπτωμάτων άγχους αποχωρισμού ή φόβου εγκατάλειψης. Συμπτώματα πολύ συχνά στα παιδιά, όταν μαθαίνουν ότι χωρίζουν οι δικοί τους.
Τα Παιδιά Χρειάζονται Πρόγραμμα Και Συνέπεια
Τα παιδιά αγχώνονται όταν δεν ξέρουν τι να περιμένουν και η αβεβαιότητα τα τρομάζει. Είναι πολύ βοηθητικό λοιπόν, οι γονείς να δώσουν όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούν για το τι θα ακολουθήσει μετά το χωρισμό τους. Να ενημερώσουν τα παιδιά για παράδειγμα ότι ο μπαμπάς θα μένει σε άλλο σπίτι, ότι θα τον βλέπουν τακτικά, ότι θα μπορούν να μιλάνε μαζί του στο τηλέφωνο όποτε θέλουν κλπ. (είναι η πιο συνηθισμένη περίπτωση αλλά το ίδιο ισχύει για οποιαδήποτε αλλαγή έχει αποφασιστεί από το ζευγάρι). Έπειτα, μπορούν να απαντήσουν μαζί και με λίγα λόγια στις ερωτήσεις των παιδιών. Να δώσουν απλές και κατανοητές απαντήσεις στις απορίες τους, χωρίς υπεραναλύσεις, χωρίς ψέμματα και χωρίς να κατηγορεί ο ένας τον άλλον.
Είναι υψίστης σημασίας, ανεξάρτητα από το αν οι γονείς παραμένουν ή όχι σύντροφοι, να έχουν κοινή γραμμή και εναρμονισμένη παιδαγωγική προσέγγιση. Επομένως, οφείλουν να μιλήσουν στα παιδιά με αποφασιστικότητα. Να δείξουν στην πράξη ότι παραμένουν “φίλοι” κι ότι θέτουν ως προτεραιότητά τους τις ανάγκες και το συμφέρον των παιδιών τους.
Τέλος, το πιο δύσκολο κομμάτι που έχουν να αντιμετωπίσουν οι γονείς που αποφασίζουν να πάρουν διαζύγιο είναι η διαχείριση των συναισθημάτων τους. Είναι απαραίτητο να ισορροπήσουν τον εαυτό τους (αν δεν τα καταφέρνουν μόνοι τους, οφείλουν να απευθυνθούν σε ειδικό ψυχικής υγείας). Χρειάζεται αμέσως μετά να αφήσουν χώρο στα παιδιά τους να εκφραστούν και να αντιδράσουν. Να πενθήσουν την οικογένεια που είχαν ως εκείνη τη στιγμή και τώρα τη χάνουν.
Αφήνουμε Τα Παιδιά Μας Να Στενοχωρηθούν;
Οι περισσότεροι γονείς κάνουν το σφάλμα να μην επιτρέπουν στα παιδιά τους να στενοχωρηθούν. Προσπαθούν να εξωραΐσουν την κατάσταση ή λένε ψέμματα ή προσπαθούν να ισορροπήσουν τις ενοχές και την αμηχανία τους κάνοντας δώρα στα παιδιά τους. Δεν γίνεται όμως τα παιδιά μας να είναι πάντα χαρούμενα! Έχουν δικαίωμα να νιώσουν πολύ άσχημα όταν βιώνουν μια απώλεια κι έρχονται αντιμέτωπα με μια εξαιρετικά ψυχοπιεστική αλλαγή στη ζωή τους. Είναι φυσιολογικό να βιώσουν μια μορφή πένθους. Το κάθε παιδί, ακόμα και της ίδιας οικογένειας, είναι ξεχωριστό. Θα προσαρμοστεί μόνο του, στους δικούς του χρόνους. Οι γονείς πρέπει να είναι στο πλάι του, συνοδοιπόροι και υποστηρικτές του. Πάντα διαθέσιμοι να το ακούσουν και να το παρηγορήσουν.
Γνωρίζουμε ότι ένα διαζύγιο σπάνια είναι τόσο πολιτισμένο όσο θα θέλαμε ή θα έπρεπε να είναι για εμάς και τα παιδιά μας. Αν ένα ζευγάρι αποφασίσει τη λύση του γάμου του και δυσκολεύεται να το διαχειριστεί -γεγονός αναμενόμενο- είναι ώριμο να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού. Είναι δεδομένο ότι τα ζητήματα που αναδύονται είναι πολλά και σύμπλοκα. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι δεν είναι το διαζύγιο που πληγώνει μακροπρόθεσμα τα παιδιά. Αυτό που πληγώνει είναι οι συγκρούσεις, η αδιαφορία, η έλλειψη επικοινωνίας και γενικά ένα δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον.
Δείτε περισσότερα για την Ψυχολόγο Κωνσταντένια Γιαννοπούλου στο Kidsproject.gr!
