Αγωγή Τουαλέτας - Ένας Χρήσιμος Οδηγός 

Το κόψιμο της πάνας – Η μετάβαση από μωρό σε παιδί  

Αναμφισβήτητα το κόψιμο της πάνας είναι ένα πολύ σημαντικό στάδιο στην ανάπτυξη του παιδιού αφού το παιδί καλείται να αναγνωρίσει τις σωματικές ανάγκες της ούρησης και της αφόδευσης, να αποκτήσει αυτοέλεγχο και τελικά να αυτονομηθεί.  

Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι αυτή η διαδικασία σηματοδοτεί την εξέλιξη από μωρό σε παιδί. Είναι μια διαδικασία που δεν είναι έμφυτη αλλά διδάσκεται! 

Αποτελεί ένα στάδιο ορόσημο για το παιδί που απαιτεί από τους γονείς υπομονή, χρόνο, σεβασμό προς το παιδί – στο σώμα του και στους ρυθμούς του, υποστηρικτική διάθεση απέναντί του, ενσυναίσθηση αλλά και σωστούς χειρισμούς. 

Μήπως είναι πολύ νωρίς; 

Είναι πιθανό οι ενήλικες, λόγω της μεγάλης μας επιθυμίας για την καθαριότητα και την αυτονομία του παιδιού, να δείχνουμε βιαστικοί ως προς το κόψιμο της πάνας.  

Από ψυχολογικής προσέγγισης ο πρωκτός και η ουρήθρα αποτελούν ζώνες ευχαρίστησης. Παράλληλα η περίοδος του πρωκτικού σταδίου θεωρείται κατάλληλη για την γέννηση ψυχαναγκαστικών νευρώσεων στο άτομο. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να ακολουθούμε τους ρυθμούς του παιδιού διαφορετικά είναι πιθανό το παιδί να ακολουθήσει την παθητική υπακοή προκειμένου να έχει καλές σχέσεις με τους άλλους, να είναι αρεστό.  

Αυτό φυσικά συμβαίνει διότι το παιδί δεν έχει την ικανότητα, σε αυτή την ηλικία, να αναγνωρίσει το ίδιο αν είναι ή όχι έτοιμο να αποχωριστεί την πάνα και συνεπώς να διεκδικήσει είτε περαιτέρω χρόνο φορώντας την είτε τελικά την αυτονομία του. Έτσι στην περίπτωση που το παιδί δεν είναι τελικά έτοιμο να κόψει την πάνα αναγκάζεται να ακολουθήσει την διαδικασία αυτονόμησής του, που ως ενήλικες του επιβάλλουμε, προκειμένου να μην μας απογοητεύσει. Συνεπώς το παιδί «μαθαίνει» να δρα με τρόπο τέτοιο ώστε να ευχαριστεί τους άλλους προκειμένου να είναι αρεστό. Δυστυχώς αυτή η πεποίθηση δημιουργείται ασυνείδητα στο παιδί και είναι πολύ πιθανό να το ακολουθεί στην υπόλοιπη ζωή του. Παράλληλα με την ανάπτυξη της παθητικής ακοής αναστέλλεται η έννοια της δημιουργικότητας.

Γιατί το παιδί συγκρατεί τα κόπρανα ή τα ούρα του; 

Πολλές φορές οι ενήλικες λόγω της δικής μας μεγάλης επιθυμίας για την καθαριότητα και αυτονομία του παιδιού δίνουμε μεγαλύτερη σημασία από ό, τι θα έπρεπε στα περιττώματα. Ως αντίδραση το παιδί είναι πιθανό να συγκρατεί τα ούρα ή τα κόπρανα ακριβώς για να μας ευχαριστήσει και να πραγματοποιήσει την επιθυμία μας. Το παιδί έτσι σχετίζεται μαζί μας μέσα από ένα ιδιαίτερο «παιχνίδι» αυτό της ικανότητας ελέγχου των σφιγκτήρων που δεν επιτρέπει όμως την ανακούφισή του! Ας προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε το παιδί στην ενασχόλησή του με χειρωνακτικές δραστηριότητες προκειμένου να αντικαταστήσουμε αυτό το παιχνίδι με μια ασχολία πραγματικά δημιουργική! 

Σε αυτή την περίπτωση το παιδί έχει πολύ μεγάλη ανάγκη αναγνώρισης, ενίσχυσης και επιβράβευσης για τις κινητικές του δεξιότητες και την ικανότητα της ομιλίας που ολοένα και αναπτύσσεται! Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε στο παιδί πόσο πολύ μεγάλωσε, πόσα πράγματα καταφέρνει πια μόνο του! 

Πότε είναι έτοιμο ένα παιδί να κόψει την πάνα; 

Είναι άξιο λόγου να τονιστεί ότι η κάθε περίπτωση παιδιού είναι μοναδική! Στα 2,5 έτη το παιδί είναι ικανό να αντιληφθεί πώς λειτουργούν οι σφιγκτήρες του, σε κάποιες περιπτώσεις ίσως και νωρίτερα. Αυτό όμως που θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψιν πριν προβούμε στο κόψιμο της πάνας είναι η σωματική και συναισθηματική ωριμότητα του παιδιού.  

Πιο συγκεκριμένα ένα σημάδι ότι το νευρικό σύστημα του παιδιού έχει ωριμάσει είναι απόκτηση της κινητικής του ικανότητας. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα αγόρια συχνά καθυστερούν σε σύγκριση με τα κορίτσια διότι το γεννητικό όργανο και το όργανο της ούρησης συνδέονται. Έτσι τα αγόρια συχνά μπερδεύουν τη στύση με την επιθυμία ούρησης. Μετά τα 2,5 (30 μήνες) το αγόρι σταματά πια να συγχέει τις δύο αυτές αισθήσεις αφού δεν μπορεί να ουρήσει αν έχει στύση. 

Επιγραμματικά το παιδί είναι έτοιμο να κόψει την πάνα όταν: 

• Περπατάει
• Σηκώνεται εύκολα
• Ανεβοκατεβαίνει σκαλιά     
• Ανεβοκατεβάζει τα παντελόνια του αυτόνομα     
• Δυσαρεστείται να μένει με την βρεγμένη
• Δηλώνει ότι έκανε τσίσα ή κακά
• Κρατάει στεγνή την πάνα του για μεγάλα χρονικά διαστήματα.     
• Έχει την ικανότητα να συγκρατείται     
• Αντιλαμβάνεται και ακολουθεί οδηγίες     
• Θέλει να κάνει ότι κάνουν και οι μεγάλοι και ζητά να δοκιμάσει να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα. 

Πότε είναι η κατάλληλη περίοδος να κόψουμε την πάνα; 

Είναι σημαντικό να δώσουμε μεγάλη προσοχή στην επιλογή της κατάλληλης χρονικής περιόδου για το κόψιμο της πάνας. Για την εκπαίδευση της τουαλέτας φαίνονται αρκετά βολικοί οι περίοδοι της άνοιξης και του καλοκαιριού διότι το παιδί φορά λιγότερα ρούχα. Παράλληλα θα πρέπει να επιλεγεί μια περίοδος κατά την οποία οι γονείς να είναι σε θέση να διαθέσουν χρόνο και υπομονή αφού αναμενόμενο είναι να υπάρξουν «μικροατυχήματα». 

Πως κόβουμε την πάνα βήμα-βήμα: 

Βήμα 1ο 

Εμπιστευόμαστε κάποιον ειδικό επιστήμονα όπως τον παιδίατρο ή τον παιδοψυχολόγο, αντλούμε πληροφορίες από τους βρεφονηπιοκόμους που, λόγω της πολύωρης παραμονής του παιδιού στον παιδικό σταθμό, γνωρίζουν καλά πως συμπεριφέρεται το παιδί σε σχέση με το ζήτημα. 

Βήμα 2ο 

Είναι πάρα πολύ σημαντικό σε αυτό το σημείο να έχει παρθεί η απόφαση, από τους γονείς, ότι από την στιγμή που βγει η πάνα δεν επιστρέψει! Οι γονείς θα πρέπει να οπλιστούν με ανοχή, υπομονή και επιμονή καθώς το κόψιμο της πάνας δεν είναι πάντοτε εύκολη διαδικασία. Είναι σημαντικό το παιδί να αντιληφθεί πως δεν είναι πια μωρό και έτσι αρχίζει να αυτονομείται, μαθαίνει να πηγαίνει στην τουαλέτα όπως οι μεγάλοι. Αν η πάνα επιστραφεί δυστυχώς θα δημιουργηθεί σύγχυση στο παιδί και θα υπάρξουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Ίσως φανεί χρήσιμο για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα να ελαττωθούν οι δραστηριότητες εξωτερικού χώρου ή η ενασχόληση του παιδιού σε χώρους εκτός σπιτιού όπου οι γονείς αδυνατούν να είναι παρόντες - γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό στις πρώτες προσπάθειες του παιδιού να ανεξαρτητοποιηθεί από την πάνα. Μετά το πέρας του χρονικού αυτού διαστήματος όταν το παιδί επιστρέψει στις δραστηριότητές του (π.χ. βρεφονηπιακός σταθμός) ενημερώστε τους φροντιστές πως χειρίζεστε το ζήτημα της πάνας ώστε να ακολουθήσουν και οι ίδιοι αυτή την ρουτίνα (π.χ. τους βρεφονηπιοκόμους). 

‘Όσον αφορά την βραδινή πάνα θα ήταν ιδανικό να κοπεί και αυτή προκειμένου να μην μπερδεύεται το παιδί και να μην επιστρέφει σε συμπεριφορές που αφορούν την βρεφική ηλικία. Παρόλα αυτά σε εξαιρετικά δύσκολες περιπτώσεις επιλέγεται πολλές φορές να παραμείνει η βραδινή πάνα μέχρι τουλάχιστον να έρθει η στιγμή που το παιδί θα ξυπνά και αυτή θα είναι στεγνή.  

Βήμα 3ο 

Είναι βοηθητικό να έχει προηγηθεί μια περίοδος ενημέρωσης του παιδιού σε σχέση με το κόψιμο της πάνας που θα ακολουθήσει. Μια όμορφη ιστορία ή κάποιο παραμύθι θα βοηθήσει να προετοιμαστεί το παιδί να αποχωριστεί την πάνα. Μπορούμε να ξεκινήσουμε την προετοιμασία του παιδιού ακόμα και ένα μήνα νωρίτερα! 

Βήμα 4ο 

Απαραίτητη είναι η προμήθεια εσωρούχων από τα καταστήματα φυσικά με την παρουσία του παιδιού και την αρέσκειά του για την επιλογή τους. Βέβαια απαραίτητος κρίνεται και ο μεγάλος ενθουσιασμός και η ευχαρίστηση από τους ενήλικες σε αυτή την διαδικασία. Με την ίδια διάθεση μπορεί να επιλεγεί και το γιογιό! 

Βήμα 5ο 

Ας βρεθεί ένας τρόπος να αποχαιρετήσει το παιδί τις πάνες του! Για παράδειγμα θα μπορούσαν να αφεθούν στο μπαλκόνι προκειμένου κάποιο ζωάκι να έρθει να τις πάρει και να τις δώσει σε κάποιο μωράκι που τις έχει πραγματικά ανάγκη! 

Βήμα 6ο 

«Επανάληψη μήτηρ πάσης μαθήσεως!». Είναι απαραίτητη η υπενθύμιση για την επίσκεψη στην τουαλέτα στα παιδιά, αρχικά κάθε 30 λεπτά και εν συνεχεία κάθε μια ώρα. Η ερώτηση «θες να κάνεις τσίσα/κακά» δεν θα βοηθήσει στα πρώτα στάδια. Αντίθετα βοηθητική φαίνεται να είναι η επίσκεψη στην τουαλέτα με την παρουσία του γονιού. Ένα παραμύθι/βιβλίο που έχετε διαβάσει σε σχέση με την τουαλέτα θα σταθεί επίσης βοηθητικό. Φυσικά το παιδί δεν θα έχει την ανάγκη για ούρηση ή αφόδευση σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα αλλά αυτή η διαδικασία θα το βοηθήσει στην απόκτηση της αίσθησης της ανάγκης για τουαλέτα ενώ παράλληλα θα το εξοικειώσει με την νέα κατάσταση. 

Βήμα 7ο 

Η Επιβράβευση είναι αναγκαία σε κάθε επιτυχία! Μια όμορφη και δημιουργική ιδέα είναι η αυτοσχέδια κατασκευή ενός «πίνακα επιβράβευσης» όπου για κάθε επιτυχημένη προσπάθεια το παιδί θα παίρνει ένα αυτοκόλλητο. Μετά την συλλογή κάποιου συγκεκριμένου αριθμού αυτοκόλλητων θα μπορούσε να υπάρχει ένα μεγαλύτερο έπαθλο. Επίσης ο συγκεκριμένος πίνακας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως ημερολόγιο για τους γονείς στις περιπτώσεις αποτυχίας. Παράλληλα αυτός ο τρόπος είναι βοηθητικός για την παρακολούθησης της εξέλιξης του παιδιού. 

Βήμα 8ο 

Η υπενθύμιση της νέας κατάστασης σε συνδυασμό με την αναγνώρισή του ως μεγάλο παιδί και την επιβράβευσή του σε όσες δράσεις το αποδεικνύουν θα βοηθήσουν το παιδί να εξοικειωθεί γρηγορότερα με την νέα κατάσταση. Ακόμα κρίνεται απαραίτητη και η απενοχοποίηση του παιδιού για όσα αφήνει στην τουαλέτα – είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι έτσι λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα, είναι φυσιολογικό και αναγκαίο να αποβάλλει ο οργανισμός μας όσα δεν χρειάζεται. Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται πάντοτε ότι η απογοήτευση και η τιμωρητική συμπεριφορά θα φέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα. 

Παραμύθια που μπορούν να βοηθήσουν στην διαδικασία  

• «Στο γιογιό με τη γιαγιά», συγγραφέας: Ράνια Μπουμπουρή, εκδόσεις: Ψυχογιός
• «Ο Τίμος μαθαίνει το γιογιό», συγγραφέας: Μασόνο Εμανιέλ, εκδόσεις: Μίνωας
• «Τοποτίπ. Τέρμα πια η πάνα», συγγραφέας: Anna Casalis, εκδόσεις: Στρατίκης
• «Θέλω το γιογιό μου», συγγραφέας : Ross Tony, εκδόσεις: Πατάκης, μεταφραστής : Παπαγιάννη Μαρία

---

Μοναδικές Προσφορές από το Κέντρο Μελέτης, Ρομποτικής και Δημιουργικής Απασχόλησης "KIDSPACE" αποκλειστικά για τους αναγνώστες του Kidsproject:

1. Δωρεάν Τεστ Σχολικής Ετοιμότητας για παιδιά νηπιαγωγείου που θα ενταχθούν στην Ά δημοτικού
2. 15% Έκπτωση στα αδέρφια για την υπηρεσία της Μελέτης
3. Δωρεάν Αναγνωριστικό Μάθημα Ρομποτικής κάθε Πέμπτη
4. Δωρεάν Ανοικτή Συζήτηση για γονείς & κηδεμόνες κάθε Τετάρτη με την Ψυχολόγο Συστημικής Θεραπείας του Kidspace

Για να μάθετε περισσότερα και να κατοχυρώσετε το κουπόνι σας,
κάντε κλικ στην εικόνα: