Πώς επηρεάζει ο πρώτος συναισθηματικός δεσμός βρέφους - μητέρας τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου

“Κάθε παιδί χρειάζεται τουλάχιστον έναν ενήλικα που είναι τρελός με έναν παράλογο τρόπο για αυτόν ή αυτήν”.

- Urie Bronfenbrenner-

Σύμφωνα με ψυχολογικές έρευνες που έχουν διενεργηθεί από τον R.Spitz, J.Bolby, M.Ribble και πολλών άλλων έχει επιβεβαιωθεί ότι το άτομο χρειάζεται την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων με τα οικεία του πρόσωπα ώστε να υπάρξει φυσιολογική ανάπτυξη και ζωή (Παρασκευόπουλος, 1985). Αξιοσημείωτη είναι έρευνα όπου μελετήθηκαν παιδιά που μεγάλωσαν σε ορφανοτροφείο. Διαπιστώθηκε ότι παρά την επαρκή περιποίηση που λάμβαναν τα παιδιά υστερούσαν σημαντικά σε όλους τους τομείς συμπεριλαμβανομένου και του συναισθηματικού αφού το ιδρυματικό περιβάλλον στερούνταν την ευκαιρία δημιουργίας στενής συναισθηματικής σχέσης με τη μητέρα (Spitz, 1945).

Έχει υποστηριχθεί από τον S.Freud (1966) ότι η σταθερή σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ παιδιού-μητέρας αποτελεί την πρώτη διαπροσωπική σχέση στην ζωή του ατόμου και παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του αποτελώντας το πρωτότυπο πάνω στο οποίο διαμορφώνονται όλες οι μετέπειτα σχέσεις του. Η σχέση αυτή ορίστηκε ως Προσκόλληση (attachment) από τον J.Bolby το 1958. Ο όρος αυτός έγκειται στην έντονη επιθυμία του βρέφους να βρίσκεται κοντά στο άτομο προσκόλλησης και παράλληλα στην έντονη δυσφορία του όταν βρίσκεται μακριά του. Έχουν εντοπιστεί τα εξής στάδια:

• Αδιαφοροποίητη προσκόλληση: Το βρέφος δείχνει στοιχεία προσκόλλησης όχι όμως σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο (8η εβδομάδα ως τον 5ο - 6ο μήνα) (Παρασκευόπουλος, 1985).
• Μονοπροσωπική προσκόλληση: Το βρέφος αρχίζει να δείχνει την φανερή του προτίμηση σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, συνήθως στη μητέρα ενώ παρουσιάζει άγχος προς τα ξένα πρόσωπα (μεταξύ 5ου-7ου μήνα) (Bolwby, 1958).
• Πολυπροσωπική προσκόλληση: Συμβαίνει μετά την εμφάνιση της μονοπροσωπικής προσκόλλησης όταν το βρέφος, ως ον κοινωνικό, αρχίζει να διευρύνει τις προσκολλήσεις του σε ακόμα ένα πρόσωπο και έπειτα σε περισσότερα (Schaffer & Emerson, 1964).

Σύμφωνα με την Μ.Ainsworth (1978) τα είδη δεσμού είναι τα εξής:

• Ασφαλής: Σχετίζεται με την ετοιμότητα και την άμεση ανταπόκριση της μητέρας στις ανάγκες του παιδιού που του δημιουργεί συναισθήματα ασφάλειας, λιγότερο άγχος, ενθάρρυνση προς την εξερεύνηση του περιβάλλοντος, ανάπτυξη καλής αυτοεικόνας και εμπιστοσύνης προς τα άλλα πρόσωπα. Τα παιδιά με ασφαλή προσκόλληση στην μετέπειτα ζωή τους δείχνουν πιο κοινωνικά, πιο θετική συμπεριφορά απέναντι στους άλλους, δεν εμφανίζουν εξάρτηση από τους δασκάλους ή  επιθετικές συμπεριφορές, δείχνουν συναισθηματική ωριμότητα.
• Ανασφαλής: Σχετίζεται με την μη αναγνώριση των αναγκών του παιδιού από την μητέρα και της απροθυμίας της να τις ικανοποιήσει. Το παιδί βιώνει απορριπτική συμπεριφορά που ως αποτέλεσμα έχει την δημιουργία μιας κακής αυτοεικόνας αλλά και τη γενικευμένη αξιολόγηση των άλλων ως αναξιόπιστων και απορριπτικών ατόμων.
  • Αμφιθυμικός Ανασφαλής: Η μητέρα έχει απρόβλεπτη συμπεριφορά και αντίστοιχα το παιδί εκλαμβάνει την συμπεριφορά της ως ασταθή. Έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας αβέβαιης αυτοεικόνας ενώ οι άλλοι αξιολογούνται από το άτομο ως απρόβλεπτοι και ανέμπιστοι. Φανερή είναι η εξάρτηση από την παρουσία, τη στήριξη και  την αποδοχή του υποκειμένου προσκόλλησης κάτι που συνδέεται με την ανάπτυξη του στρες.
  • Απορριπτικός Ανασφαλής: Η μητέρα έχει επικριτική και απορριπτική συμπεριφορά. Τα άτομα αυτά στην ενήλικη ζωή τους είναι εσωστρεφή, απόμακρα και δείχνουν αδυναμία ως προς την έκφραση των συναισθημάτων τους.

Σύμφωνα με ερευνητικές ανασκοπήσεις, φαίνεται ότι τα άτομα που βίωσαν τον ασφαλή δεσμό έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση, υψηλότερη κοινωνική αποδοχή, χαμηλότερη κατάθλιψη και εχθρότητα, λιγότερες σωματικές και ψυχοσωματικές ασθένειες, ευέλικτη συμπεριφορά, χαμηλά επίπεδα άγχους και αρνητικών συναισθημάτων. Παράλληλα τα άτομα που έχουν βιώσει ανασφαλή δεσμό δείχνουν ευάλωτα στο στρες καθώς και σε παθολογικές κρίσεις. Είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν δυσκολίες στο γάμο και δυσλειτουργική γονική φροντίδα ή ακόμα και προβλήματα προσωπικότητας, νευρωσικά συμπτώματα με καθόλου απίθανη την ύπαρξη σοβαρών μορφών ψυχοπαθολογίας.

---

Μοναδικές Προσφορές από το Κέντρο Μελέτης, Ρομποτικής και Δημιουργικής Απασχόλησης "KIDSPACE" αποκλειστικά για τους αναγνώστες του Kidsproject:

1. Δωρεάν Τεστ Σχολικής Ετοιμότητας για παιδιά νηπιαγωγείου που θα ενταχθούν στην Ά δημοτικού
2. 15% Έκπτωση στα αδέρφια για την υπηρεσία της Μελέτης
3. Δωρεάν Αναγνωριστικό Μάθημα Ρομποτικής κάθε Πέμπτη
4. Δωρεάν Ανοικτή Συζήτηση για γονείς & κηδεμόνες κάθε Τετάρτη με την Ψυχολόγο Συστημικής Θεραπείας του Kidspace

Για να μάθετε περισσότερα και να κατοχυρώσετε το κουπόνι σας,
κάντε κλικ στην εικόνα:

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Ainsworth, M.S., Blehar, M.C., Waters, E., & Wall, 5. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the Strange Situation. Hillsdale, NJ: Erlbaum.

Freud, S. (1966). Τα άπαντα. Αθήνα: Πανεκδοτική.

Παρασκευόπουλος, Ι. (1985). Εξελικτική Ψυχολογία, Η ψυχική Ζωή από τη σύλληψη ως την ενηλικίωση, προγεννητική περίοδος βρεφική ηλικία. Τόμ. 1ος. Αθήνα: Αθήνα.

Schaffer, H. R. & Emerson, P. E. (1964). The development of social attachment in infancy. Monographs of the Society for Research in Child Development.

Spitz, R. (1945). Hospitalismus. Psychoanalytic Studies of Children, τόμ. 1ος, 54 – 57.