Συνέντευξη με τον συγγραφέα Γιώργο Κατσέλη με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου!

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου σήμερα και δεν θα μπορούσαμε να τη γιορτάσουμε με καλύτερο τρόπο παρά συντροφιά με έναν συγγραφέα παιδικών βιβλίων. Για τον λόγο αυτό, απευθύναμε πρόσκληση στον συγγραφέα κύριο Γιώργο Κατσέλη ο οποίος μας τίμησε με τη συμμετοχή του σε μία συζήτηση αναφορικά με τη φιλαναγνωσία, τη σπουδαιότητα των βιβλίων στη ζωή των παιδιών και των ανθρώπων γενικότερα και για το συγγραφικό του έργο.

Κύριε Κατσέλη, αρχικά, θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς;

Είμαι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Γεννήθηκα στην Ασωπία Βοιωτίας το 1974 όπου και τελείωσα το νηπιαγωγείο, το δημοτικό και το γυμνάσιο. Ακολούθως φοίτησα στο Κλασικό Λύκειο Αναβρύτων. Αποφοίτησα με άριστα από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και πέρασα πρώτος με κατατακτήριες στο Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών το 1998, απ’ όπου και αποφοίτησα. Είμαι επίσης απόφοιτος του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. πραγματοποίησα Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Λογοτεχνία. Έχω επίσης αποφοιτήσει από το Μαράσλειο Διδασκαλείο. Να αναφέρω πως είμαι παντρεμένος με την εκπαιδευτικό Ελευθερία Δημητρίου και έχω δίδυμες κόρες δώδεκα ετών, την Κωνσταντίνα και τη Σταματίνα. Εργάστηκα επίσης στην ιδιωτική εκπαίδευση και συνεχίζω ως δάσκαλος στο ελληνικό δημόσιο σχολείο. Στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας είμαι από το 2010, έχοντας ως τώρα περίπου τριάντα βιβλία για παιδιά πολλά από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες.

Ποιο ήταν το έναυσμα για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων και τι είναι αυτό που θρέφει την επιθυμία σας να συνεχίζετε;

Η επαφή μου με τα παιδιά και ο παιδικός κόσμος με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του στάθηκε αρχικά και συνεχίζει, θα έλεγα, ο καμβάς, η βασική πηγή έμπνευσης για την ενασχόλησή μου με τον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Αυτό σε συνδυασμό με μια βαθύτερη ανάγκη επιστροφής στις πηγές της αθωότητας και σε εμπειρίες στενά συνυφασμένες με την παιδική μου ηλικία στο περιβάλλον που μεγάλωσα. Από την άλλη η επαφή μου στο Πανεπιστήμιο, με την επιστημονική θεώρηση της Παιδικής Λογοτεχνίας, και η αγάπη γι’ αυτήν που μας ενέπνευσε σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο η καθηγήτριά μας κυρία Άντα Γκίβαλου ενίσχυσε περισσότερο το ενδιαφέρον μου για τον χώρο της Παιδικής Λογοτεχνίας.

Πέρα όμως από τα βιβλία για παιδιά, πλέον έχετε αρχίσει να συγγράφετε βιβλία και για ενήλικες. Μιλήστε μας για το νέο σας αυτό εγχείρημα.

Η ανάγκη να επικοινωνήσω και να μοιραστώ πράγματα που με συγκινούν με την κοινότητα των ενήλικων αναγνωστών, με οδήγησε στη συγγραφή του πρώτου μου μυθιστορήματος για ενήλικες. Θα εκδοθεί τον προσεχή Μάιο και αφορά την ενδιαφέρουσα ζωή του Άγγλου ποιητή Ρούπερτ Μπρουκ που πέθανε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.  Μέσα από την ιστορία διαφαίνονται αναλογίες με σύγχρονα γεγονότα παγκόσμιας σημασίας αλλά και η διαχρονική σπουδαιότητα της τέχνης ως δύναμης καθαρτικής και μεταμορφωτικής του κόσμου μας.

Ως δάσκαλος που είστε, τι διαπιστώνετε για τα παιδιά στις μέρες μας; Διαβάζουν βιβλία;

Η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων έχει αναμφίβολα επηρεαστεί από την τεχνολογική εξέλιξη και αυτό συμβαίνει περισσότερο από το τέλος του δημοτικού σχολείου. Η ανάγνωση αποτελεί μια ενεργητική διαδικασία πρόσληψης και δυστυχώς η εποχή της εικόνας και της εικονικής πραγματικότητας στην οποία ζούμε επηρεάζει και διαμορφώνει ένα άλλο πλαίσιο απέναντι σε οτιδήποτε απαιτεί ενεργητικές διαδικασίες κριτικού ελέγχου και εμβάθυνσης, όπως το βιβλίο. Από την άλλη επίσης, η γνωσιοκεντρική και νοησιαρχική αντίληψη για το σχολείο με την πληθώρα της ύλης, του ανταγωνισμού των εξετάσεων, της συνεχούς προσθήκης νέων πληροφοριών, του περιορισμού του ελεύθερου χρόνου των παιδιών, περιορίζει μοιραία και τις δυνατότητες να ειδωθεί η λογοτεχνία ως στοιχείο ψυχαγωγίας, αισθητικής και ευχαρίστησης, που είναι και ο κύριος σκοπός της. Δεν είμαι αφοριστικός απέναντι στην τεχνολογία, αλλά τα πράγματα είναι πολυσύνθετα και δεν τίθενται απλά στο δίλημμα τεχνολογία ή βιβλίο.

Πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά να διαβάζουν βιβλία;

Το βιβλίο είναι το πνευματικό οξυγόνο που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ανεβεί ψηλότερα. Ένα μοναδικό αενάως διαστελλόμενο σύμπαν γνώσεων, συναισθημάτων, φαντασίας. Βοηθάει τα παιδιά στη διαχείριση των σχέσεων και των συναισθημάτων τους. Τα κοινωνικοποιεί. Τους μεταδίδει χαρά. Τα καθοδηγεί να προσδιορίσουν τη θέση και τη σχέση τους μέσα στον κόσμο. Τα ενεργοποιεί και τα ευαισθητοποιεί. Τους κρατά συντροφιά. Γιορτάζει το βιβλίο σήμερα 2 Απριλίου και μαζί του γιορτάζει το παιδί. Κάθε μέρα γιορτάζει το βιβλίο, το παιδί γιορτάζει. Κι εμείς γινόμαστε παιδιά και σαν παιδιά χαιρόμαστε και τραγουδάμε: Βιβλιοφάτε, βιβλιοπιείτε Βιβλιοονειρευτείτε παίξτε, βιβλιοχαρείτε βιβλιοαγαπηθείτε.

Πώς θεωρείτε ότι θα μπορούσαμε να ενισχύσουμε την ενασχόληση των παιδιών με την ανάγνωση βιβλίων; 

Αρχικά με τη δημιουργία ενός προτύπου αναγνωστών ενηλίκων. Να γίνουμε εμείς η εικόνα ανάγνωσης για τα παιδιά μας, στο σπίτι, στην παραλία, ακόμα και στο διάλειμμα στη διάρκεια της εργασίας μας.  Έρχεται στο νου μου η εικόνα μιας συναδέλφου στο σχολείο που εργάζομαι η οποία στα διαλείμματα διαβάζει λογοτεχνία, το οποίο θεωρώ εξαιρετικό. Σε δεύτερο βαθμό χρειάζεται πολιτική βιβλίου που σημαίνει εκπαιδευτικά προγράμματα, οργανωμένα δίκτυα βιβλιοθηκών, λέσχες ανάγνωσης, εκθέσεις, διαγωνισμούς, αφιερώματα, εκπομπές, διαφημίσεις, επισκέψεις συγγραφέων στα σχολεία, σημαντική ενίσχυση των βιβλιοπωλείων και των εκδοτών.

Το βιβλίο "Οι Πειρατές της Καταστροφικής" το αφιερώνετε στην πρώτη δασκάλα σας, τη νηπιαγωγό σας. Για ποιον λόγο της το αφιερώνετε;

Η νηπιαγωγός μου Έφη Μπίσσα ήταν από τους ανθρώπους που στάθηκαν ένας προσωπικός σταθμός στην πορεία μου και ακόμα διατηρώ μαζί της μια σχέση αγάπης και βαθιάς εκτίμησης. Μια γυναίκα που παραμένει πάντα νέα εξωτερικά και εσωτερικά. Δεν το λέω εγώ αλλά η ίδια η επιστήμη της Ψυχολογίας για το ρόλο που παίζουν τα πρώτα χρόνια στη ζωή ενός παιδιού. Η νηπιαγωγός μου ήταν η πρώτη μετά τους γονείς μου που μου εμφύσησε την αγάπη για το σχολείο, το βιβλίο, τον πολιτισμό, τις ηθικές αξίες, σε τέτοιο βαθμό που θυμάμαι ακόμα σα να ήταν χθες στιγμές, εικόνες και εμπειρίες από το νηπιαγωγείο με τη δασκάλα μου και πρώτους  συμμαθητές και φίλους μου. Ήταν ανάγκη εσωτερική αλλά και το ελάχιστο που μπορούσα να κάνω για εκείνη το να της αφιερώσω ένα παιδικό μου βιβλίο.

Επιλέξατε να γίνετε και ο ίδιος δάσκαλος. Πόσο σημαντικό θεωρείτε τον ρόλο του εκπαιδευτικού;

Αν και στην εποχή μας ο ρόλος του δασκάλου επαναπροσδιορίζεται σε σχέση με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, της τεχνολογίας ευρύτερα, της πληθώρας των πληροφοριών και της διαχείρισής τους και τόσων άλλων παραμέτρων, ο ρόλος του εξακολουθεί να παραμένει νευραλγικός ως εμψυχωτής, συμπαραστάτης, εμπνευστής και καθοδηγητής των παιδιών στον κόσμο της γνώσης και των αξιών, του σεβασμού του ανθρώπινου προσώπου, της προστασίας του περιβάλλοντος, γενικά στην καλλιέργεια ενσυναίσθησης, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και υγιών στάσεων κατάφασης απέναντι στη ζωή.

Κάθε βιβλίο σας είναι ένα μέσο για να υπενθυμίζετε στους αναγνώστες σας τις πραγματικές αξίες της ζωής. Προσωπικά, με συγκίνησε πάρα πολύ ένα απόσπασμα από το βιβλίο σας "Το γελαστό μπαλόνι", στο οποίο αναφέρετε «Κατάλαβα πως ένας καλός επιστήμονας είναι σπουδαίος […] όταν με τις προσπάθειές του κάνει καλύτερη τη ζωή των ανθρώπων. […] Το ίδιο ισχύει για κάθε άνθρωπο». Μπορείτε να μας αναπτύξετε περισσότερο αυτήν την πεποίθησή σας και την ιδιαίτερη σημασία που λαμβάνει στη συγκυρία που βιώνουμε;

Είναι πραγματικά όπως το λέτε πεποίθησή μου πως ο άνθρωπος καταξιώνεται οντολογικά μέσα από την προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο. Πόσο μάλλον όταν με το επάγγελμά του επηρεάζει και διαμορφώνει τη ζωή των πολλών, όπως ένας επιστήμονας. Δεν είναι ζήτημα υστεροφημίας, αλλά της ίδιας της ουσίας του ανθρώπου να προσβλέπει στην εικόνα του άλλου ανθρώπου και μαζί να πορεύονται στη πρόοδο και την ευτυχία. Η καταναλωτική και δικαιωματική εποχή μας πολλές φορές ακόμα και στο επίπεδο της επιστήμης διακρίνεται από μια άλλου τύπου «εσωστρέφεια» απότοκο απολυτοποίησης της αποστολής της που βάζει την ηθική και την ελευθερία του ανθρώπινου προσώπου σε δεύτερη μοίρα.

Κόντρα στη συχνά ζοφερή πραγματικότητα, στα βιβλία σας διατηρείτε έναν τόνο ρομαντισμού. Η παιδική λογοτεχνία έχει δεχθεί κριτική ως προς αυτό, καθώς υποστηρίζεται ότι θα πρέπει να προσεγγίζει την πραγματικότητα με πιο ρεαλιστική προοπτική. Ποια είναι η θέση σας ως προς αυτό; 

Δεν νομίζω πως η ρομαντική ματιά στις ιστορίες μου, όπως λέτε, γίνεται πάντα σκόπιμα, ίσως προκύπτει ορισμένες φορές ασυνείδητα. Αν ήταν μόνο αυτό, θα συμφωνούσα πως ίσως δεν αρκεί. Θέλω να πιστεύω πως υπάρχει μια αναλογικότητα ρομαντισμού, ρεαλισμού και άλλων χαρακτηριστικών στα κείμενά μου. Άλλωστε σε κάθε βιβλίο μου πραγματεύομαι εντελώς διαφορετικές έννοιες και πιστεύω με διαφορετικό τρόπο προσέγγισης σε ό,τι αφορά τη μορφή και το περιεχόμενο.

Κλείνετε το παραμύθι σας "Η καμπανούλα της Ειρήνης" με τη φράση «Μήπως είπαν ψέματα ποτέ τα παραμύθια;». Λένε ποτέ ψέματα τα παραμύθια;

Με την έννοια πως τα παραμύθια σχετίζονται με την παραμυθία (την παρηγοριά) και οτιδήποτε είναι παραμυθητικό και δρα παρηγορητικά δεν μπορεί να είναι ψευδές, ναι, πιστεύω πως μέσα από τους μύθους και τα παραμύθια προκύπτουν άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα μεγάλες αλήθειες που μας καλούν σε μια καλύτερη θεώρηση της ζωής, κάνοντάς μας καλύτερους ανθρώπους παράλληλα με την απόλαυση που μας προσφέρουν.

Κάνοντας μια ανασκόπηση στο συγγραφικό σας έργο, παρατηρούμε ότι ο αναγνώστης ευαισθητοποιείται και εμπνέεται σχετικά με τα θιγόμενα ζητήματα μέσα από μια περίτεχνη πλοκή μεταξύ μύθου και σύγχρονης πραγματικότητας, χωρίς καθόλου διδακτικό τόνο. Πείτε μας, πώς το καταφέρνετε αυτό;

Μου αρέσει οι ιστορίες μου να αφήνουν ένα αποτύπωμα στο σήμερα, να ευαισθητοποιούν χωρίς να διδάσκουν, να προβληματίζουν κριτικά χωρίς να υποδεικνύουν. Νιώθω ικανοποίηση και αποτελεί ισχυρό κίνητρο ανατροφοδότησης για εμένα που το επισημαίνετε.  Δεν μπορώ να σας πω πώς γίνεται. Η απάντηση ίσως κρύβεται στην αρχή της Οδύσσειας στην οποία ο Ποιητής επικαλείται τη Μούσα – Έμπνευση. Σίγουρα όμως χρειάζεται και ευαισθησία, αγάπη και δουλειά για να πετύχεις ένα καλό αποτέλεσμα, όπως σε όλες τις πτυχές κάθε δημιουργίας άλλωστε.  

Τέλος, πιο είναι το σημαντικότερο μήνυμα που θέλετε να μεταδώσετε στους μικρούς αναγνώστες μέσα από τα βιβλία σας;

Πως με την πίστη σε έναν σκοπό, την ηθική διάσταση της προσωπικότητάς μας, την προσπάθεια, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την αισιοδοξία μπορούμε να ξεπεράσουμε κάθε δυσκολία και να χαρούμε τους όμορφους καρπούς των έργων μας φτάνοντας στην αυτοπραγμάτωση.

Σας ευχαριστούμε πολύ κύριε Κατσέλη για την τιμή που μας κάνατε σήμερα να αποδεχθείτε την πρόσκλησή μας σε αυτή τη συζήτηση η οποία ελπίζουμε να αποτελέσει ένα μικρό λιθαράκι για την αναγνώριση της αξίας της φιλαναγνωσίας!