Προετοιμάζοντας το παιδί για την εκμάθηση της ανάγνωσης με παιχνίδια

Δεξιότητες φωνολογικής επίγνωσης ως προγνωστικοί δείκτες της αναγνωστικής ικανότητας

Η πιο ευρέως διαδεδομένη εξήγηση των αναγνωστικών δυσκολιών είναι η αδυναμία επεξεργασίας των φωνολογικών στοιχείων της γλώσσας, η αυτόματη ανάκληση και κατονομασία της ακολουθίας στοιχείων της (π.χ. γράμματα, αριθμοί κ.α.). Τα περισσότερα παιδιά όταν μαθαίνουν ανάγνωση, συνήθως έχουν αναπτύξει επαρκώς την προφορική γλώσσα. Η πρόκληση που αντιμετωπίζεται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς είναι το πόσο καλά θα εκμεταλλευτούν αυτές τις προφορικές γλωσσικές δεξιότητες των παιδιών, στην εκμάθηση της ανάγνωσης. Ένα μεγάλο μέρος ερευνών δείχνει ότι οι καλύτεροι προγνωστικοί δείκτες εκμάθησης της ανάγνωσης κατά τα αρχικά στάδια είναι δοκιμασίες φωνολογικής επίγνωσης, δεξιότητες που επισύρουν την προσοχή στο φωνολογικό σύστημα της γλώσσας .

Η μάθηση της ανάγνωσης βασίζεται στην επίγνωση της ότι ο προφορικός λόγος μπορεί να διασπαστεί σε μικρές διακριτές μονάδες ήχων τα φωνήματα. Αυτά τα μοτίβα είναι ένα σύνολο συμβόλων (ταγράμματατου αλφαβήτου). Ο συνδυασμός των γραμμάτων μπορεί να δημιουργήσει μια λέξη.

Η φωνολογική επίγνωση συνδέεται με το βαθμό που το παιδί κατανοεί και αντιλαμβάνεται ότι η προφορική και η γραπτή γλώσσα αποτελούνται από μικρές ακουστικές και οπτικές μονάδες-ήχους, τα φωνήματα. Μάλιστα, όταν ο μαθητής αντιληφθεί ότι η γλώσσα μας αποτελείται από ήχους που έχουν συνδεθεί μεταξύ τους και μπορούν να αποτυπωθούν και γραπτά, με τη μορφή συμβόλων μπορεί ευκολότερα να βοηθηθεί από ασκήσεις φωνολογικής επίγνωσης.

Οι ασκήσεις φωνολογικής επίγνωσης βοηθούν το μαθητή να κατανοήσει την αντιστοιχία φωνημάτων-γραφημάτων  και να προετοιμαστεί για την εκμάθηση  της ανάγνωσης. Μάλιστα, υπάρχουν επαρκή στοιχεία, που επιβεβαιώνουν ότι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις βασισμένες στη φωνολογική επίγνωση είναι αποτελεσματικές για δυσκολίες αποκωδικοποίησης σε επίπεδο λέξεων, επιφέροντας βελτιώσεις στους μαθητές με τέτοιου είδους δυσκολίες. Επιπλέον, επιστημονικές έρευνες συμπεραίνουν ότι η ανάγνωση και οι γλωσσικές δυσκολίες κατανόησης δύναται να βελτιωθούν με κατάλληλες παρεμβάσεις ενίσχυσης του λεξιλογίου και των ευρύτερων επικοινωνιακών δεξιοτήτων του προφορικού λόγου.

Μερικές προτάσεις δραστηριοτήτων για την προετοιμασία της εκμάθησης της ανάγνωσης είναι οι παρακάτω:

Εφόσον οι γλωσσικές δεξιότητες βοηθούν την ανάγνωση και τη γραφή, καλό θα ήταν να προσφέρετε στα παιδιά σας καθημερινά ευκαιρίες να μιλήσουν για τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους. Ένα πλούσιο λεξιλόγιο και ικανοποιητικές γλωσσικές ικανότητες είναι προγνωστικοί δείκτες επιτυχημένης μάθησης της ανάγνωσης. Μερικές αποτελεσματικές γλωσσικές δραστηριότητες που μπορείτε να δοκιμάσετε μαζί είναι:

• Να τραγουδάτε τραγούδια εκμάθησης με λέξεις, την αλφάβητο, τους αριθμούς κ.α
• Να παίζετε βρίσκοντας λέξεις που ομοιοκαταληκτούν, που ξεκινούν με διαφορετικό γράμμα/συλλαβή κάθε φορά ή τελειώνουν με διαφορετικό γράμμα/συλλαβή π.χ. «πες μου μια λέξη που ξεκινάει/τελειώνει από…σειρά μου τώρα…»
• Ξεφυλλίστε οικογενειακές φωτογραφίες και συζητήστε γεγονότα, σημαντικές στιγμές, οικογενειακές ιστορίες και διερευνήστε συναισθήματα/σκέψεις των προσώπων της ιστορίας. Εξηγήστε σωστές/λάθος συμπεριφορές των προσώπων της ιστορίας και συζητήστε εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς των προσώπων.
• Παίξτε παιχνίδια μνήμης π.χ. με κάρτες, ηλεκτρονικά ή λεκτικά.
• Δημιουργήστε αστεία ονόματα/ επίθετα για αντικείμενα π.χ. «αχόρταγος σκουπιδοφάγος» για τον κάδο απορριμμάτων.
• Ενισχύστε το φανταστικό παιχνίδι των παιδιών με κούκλες, παιχνίδια μινιατούρες, παιχνίδια ρόλων με μεταμφιέσεις κ.α.
• Διαβάστε δυνατά με το παιδί ένα αγαπημένο βιβλίο για 15 λεπτά καθημερινά. Διαβάστε διαφορετικά ήδη και δώστε του την ευκαιρία της επιλογής
• Πηγαίνετε συχνά σε δανειστική βιβλιοθήκη. Αυτή η βόλτα μπορεί να γίνει μια αγαπημένη συνήθεια όταν το παιδί παίρνει την πρωτοβουλία να επιλέξει ό,τι του αρέσει χρησιμοποιώντας τη δική του κάρτα δανειστικής βιβλιοθήκης.
• Καθώς διαβάζετε την ιστορία, δείχνετε με το δάχτυλό σας τις λέξεις που διαβάζετε από αριστερά στα δεξιά και επιτρέψτε του να μιμηθεί το παράδειγμά σας με ή χωρίς βοήθεια. Αφήστε στο παιδί να γυρίζει τις σελίδες του βιβλίου έτσι ώστε να αντιληφθεί τη φορά της ανάγνωσης,
• Να δείχνετε και να επισημαίνετε κάθε φορά τον τίτλο και το συγγραφέα του βιβλίου και συζητήστε για το εξώφυλλο ώστε να μπορεί να τα διακρίνει όταν του ζητείται.
• Ξαναδιαβάστε μια αγαπημένη ιστορία και αφήστε το παιδί να συμπληρώσει λέξεις-κλειδία που θα παραλείπετε από την ιστορία κατά την ανάγνωσή σας έτσι ώστε να ενισχύσετε τη μνήμη, την κατανόηση του παιδιού και το λεξιλόγιό του.
• Καθώς διαβάζετε μια ιστορία, διακόψτε σε ένα σημείο του και ζητήστε του να μαντέψει τη συνέχεια της ιστορίας ή να αναφέρει τί του άρεσε ή δεν του άρεσε από την ιστορία που διάβασε.

Καταληκτικά, τα γλωσσικά ελλείμματα είναι βασική αιτία των δυσκολιών στην ανάγνωση. Με άλλα λόγια, οι μαθητές με πρόωρα αναπτυγμένη φωνολογική επίγνωση πιθανότατα να αναπτύξουν ικανοποιητικές αναγνωστικές δεξιότητες.

---

Δείτε μερικά βίντεο με ενδεικτικές δραστηριότητες

 Βιβλιογραφία

 Catts,H.W.(2003). Language basis of reading disabilities and implications for early identification and remedation.Reading Psychology, 24, 223–246.

GreatSchoolsStaff, Preparing your preschooler to read 16/02/2015, https://www.greatschools.org/gk/articles/preparing-preschooler-to-read/

Ηartas,B.&Warner,J. (2000). A form of Dyslexia? Pupils with language and reading difficulties. Educational Psychology in Practice, 15, (4), 246-255.

Muter, V., Hulme, C., Snowling, M. J., & Stevenson, J. (2004). Phonemes, rimes,  vocabulary and grammatical skills as foundations of early reading          development: Evidence from a longitudinal study. Developmental Psychology, 40, 665–681.

 Snowling,M.&Hulme,C. (2011). Evidence-based interventions for reading and language difficulties: Creating a virtuous circle. British Journal of Educational   Psychology. 81, 1–23.

Wooley,G. ( 2007). A comprehension intervention for children with reading comprehension difficulties. Australian Journal of Learning Disabilities, 12 (1), 43-50.

Woolley,G. (2010). Issues in the identification and ongoing assessment of ESL students with reading difficulties for reading intervention. Australian Journal of Learning Difficulties, 15( 1), 81-98.