Δυσπραξία: Ορισμός, Είδη & Σημάδια
Η δυσπραξία είναι μία διαταραχή νευρολογικής φύσεως που μπορεί να είναι είτε αναπτυξιακή (εκ γενετής), είτε επίκτητη (έπειτα από τραύμα στον εγκέφαλο, όγκο, εγκεφαλικό επεισόδιο) και επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να προγραμματίζει και να εκτελεί κινήσεις που απαιτούνται για την εκτέλεση μιας ενέργειας.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η δυσπραξία δεν οφείλεται σε αδυναμία των μυών. Πιο συγκεκριμένα, οι μύες που απαιτούνται για τις κινήσεις αυτές είναι άθικτοι, ενώ έχουν υποστεί βλάβη τα κινητικά προγράμματα, τα οποία υπαγορεύουν πώς θα κινηθούν οι μύες για την έναρξη και ολοκλήρωση μιας ενέργειας με επιτυχία.
Υπάρχουν τρία είδη δυσπραξίας: η λεκτική, η προφορική/στοματική και σωματική δυσπραξία.
- Στη λεκτική δυσπραξία, ο εγκέφαλος αδυνατεί να σχεδιάσει και να συντονίσει με ακρίβεια τις κινήσεις των αρθρωτών (χείλη, γλώσσα, γνάθος) που απαιτούνται για την παραγωγή ομιλίας, με αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να δυσκολεύονται όσον αφορά την ταχύτητα, την ακρίβεια και στον συντονισμό των διαδοχικών αρθρωτικών κινήσεων. Πολλά παιδιά με αυτή τη διαταραχή, εμφανίζουν καθυστέρηση της ανάπτυξης του λόγου.
- Η προφορική/στοματική δυσπραξία αφορά τη μειωμένη ικανότητα εκτέλεσης εκούσιων στοματικών ή λαρυγγικών κινήσεων, οι οποίες είναι μη λεκτικές. Σε κάθε περίπτωση οι μύες του προσώπου, γλώσσας, γνάθου και χειλιών λειτουργούν κανονικά. Στην ουσία το άτομο με στοματική δυσπραξία, δυσκολεύεται να πραγματοποιήσει κινήσεις μετά από εντολή (π.χ. βγάλε τη γλώσσα έξω), ενώ οι συγκεκριμένες κινήσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν από το άτομο αυθόρμητα.
Άτομα με αυτού του είδους τη δυσπραξία συχνά δυσκολεύονται όσον αφορά τη μάσηση, το πρώτο στάδιο δηλαδή της κατάποσης, με αποτέλεσμα να οδηγούνται πολύ συχνά σε δυσφαγία. Η στοματική δυσπραξία συχνά συνυπάρχει με την λεκτική, ενώ λεκτική δεν συνυπάρχει απαραίτητα με τη στοματική. - Τέλος, η σωματική/ κινητική/ ιδεοκινητική δυσπραξία αναφέρεται στο άτομο που δυσκολεύεται στον κινητικό συντονισμό των κινήσεων μέσω των άκρων (χέρια/πόδια) για την εκτέλεση μιας ενέργειας. Επίσης, δυσκολεύεται σε δεξιότητες που απαιτούν ταχύτητα, ακρίβεια και σχεδιασμό αυτών των κινήσεων.
Τέτοιες ενέργειες είναι το γράψιμο, ράψιμο, ο χορός, το ντύσιμο, η σίτιση κ.α., ενώ συχνά πέφτει κάτω, προσκρούει σε αντικείμενα, δεν έχει ζωντάνια και έχει αργό ρυθμό κίνησης. Ο συγκεκριμένος τύπος δυσπραξίας διαγιγνώσκεται από τον εργοθεραπευτή, ενώ σημαντική για την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης είναι η ηλικία έναρξης της θεραπείας.
Κάποια από τα σημάδια της λεκτικής δυσπραξίας είναι:
- το μειωμένο βάβισμα κατά τη βρεφική ηλικία,
- η καθυστέρηση στην παραγωγή του λόγου/ των πρώτων λέξεων,
- η δυσκολία παραγωγής ήχων ή επανάληψης ακολουθιών ήχων ή λέξεων,
- η παραγωγή προτάσεων με δυσκατάληπτο τρόπο, ενώ η παραγωγή μεμονωμένων λέξεων είναι σωστή,
- η εμφάνιση μη σταθερών λαθών κατά την επανάληψη της ίδια λέξης/φράσης, π.χ. μπορεί να παράγει μια λέξη/φράση με καταληπτό τρόπο, αλλά να δυσκολεύεται να την επαναλάβει και πάλι. Τα λάθη του κάθε φορά που την επαναλαμβάνει είναι διαφορετικά,
- κάποιες φορές «κολλάει» κατά την παραγωγή εκούσιων κινήσεων,
- η ομιλία του δεν είναι καταληπτή, ιδιαίτερα σε αγνώστους,
- η ομιλία του είναι μονότονη και συχνά τονίζει λάθος ή τονίζει όλες τις συλλαβές,
- συνήθως τα παιδιά κάνουν έντονες προσπάθειες αναζήτησης της σωστής αρθρωτικής κίνησης, όταν προσπαθούν να παράγουν ένα ήχο,
- δυσκολεύονται να ρυθμίσουν την ταχύτητα, το ρυθμό και την ένταση της ομιλίας,
- εκνευρισμός ή και αποφυγή παραγωγής μιας λέξης που τον δυσκολεύει,
- παύσεις ανάμεσα σε λέξεις και συλλαβές
Επιπλέον, η σοβαρότητα της δυπραξίας κυμαίνεται από ήπια έως και σοβαρή και είναι διαφορετική σε κάθε παιδί. Πιο συγκεκριμένα:
1) παιδιά με ήπια μορφή λεκτικής δυσπραξίας εμφανίζουν ήπιες αρθρωτικές διαταραχές με μη σταθερά λάθη και αργό ρυθμό ομιλίας με ήπιες δυσκολίες επιτονισμού,
2) παιδιά με μέτρια μορφή λεκτικής δυσπραξίας εμφανίζουν πιο σοβαρές αρθρωτικές διαταραχές και δυσκολίες στην προσωδία, συχνά εμφανίζουν κινήσεις αναζήτησης αρθρωτών με σκοπό τη σωστή παραγωγή ομιλίας,
3) παιδιά με σοβαρή μορφή λεκτικής δυσπραξίας εμφανίζουν συχνά μέχρι και απουσία ομιλίας ή παραγωγή στερεοτυπικών φράσεων, δυσκολία στη μίμηση απλών λέξεων και χρήση απτικών μέσων (χειρονομίες/κινήσεις) για την εκφορά του λόγου και έντονη αναζήτηση των αρθρωτών.
Η δυσπραξία είναι μια διαταραχή που χρειάζεται αρκετό χρόνο και δουλειά για να βελτιωθεί και να μην εδραιωθεί το πρόβλημα. Γι’ αυτό τον λόγο, η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση είναι πολύ σημαντική, ώστε το άτομο να οδηγηθεί σε πλήρη αποκατάσταση.
Περισσότερες πληροφορίες για το Κέντρο "Λογοθεραπεύειν" θα βρείτε στο Kidsproject.gr:
https://www.kidsproject.gr/a/305/logotherapeuein-(kollia-anastasia-a.)
