Πώς μπορεί το παιδί μου με ΔΕΠ-Υ να ωφεληθεί από την Παιγνιοθεραπεία;
Ας δούμε την περίπτωση του Μάριου, 9 ετών. Ο Μάριος έχει διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ, δηλαδή με μια από τις πιο συχνές συμπεριφορικές και τη συχνότερη νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής ηλικίας.
🔹 Ο μετωπιαίος λοβός, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εστίαση προσοχής, για τη λήψη αποφάσεων, για τη μάθηση, τη μνήμη και τον προγραμματισμό σχεδίων, δεν είναι τόσο ανεπτυγμένος όσο των συμμαθητών του, καθώς έχει βρεθεί ότι αναπτύσσεται έως και 2-3 χρόνια αργότερα στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ σε σχέση με συνομήλικους.
🔹 Το μεταιχμιακό του σύστημα το οποίο σχετίζεται με τα συναισθήματα (θυμός, χαρά, λύπη κ.α.) υπερδιεγείρεται ευκολότερα.
🔹 Πιθανόν έχει έλλειψη ντοπαμίνης, η οποία είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση της προσοχής, τη γνώση, την κίνηση, την ευχαρίστηση και η οποία δυσκολεύει την εστίαση προσοχής του όταν οι δραστηριότητες δεν είναι διεγερτικές (Forssberg et al, 2006).
🔹 Παρατηρείται έλλειψη νορεπινεφρίνης, η οποία είναι υπεύθυνη για τη διέγερση και την προσοχή.
🔹 Παρατηρούνται υψηλά επίπεδα γλουταμίνης, η οποία είναι υπεύθυνη για τη μάθηση και τη μνήμη.
🔹 Επηρεάζοντας τη ρύθμιση λογικής σκέψης όπως την προσμονή ανταμοιβής, τη λήψη αποφάσεων, την ενσυναίσθηση και τη ρύθμιση του συναισθήματος (Sweeny, 2009).
Υποστηρίζεται ότι ίσως ένας από τους λόγους αύξησης της ΔΕΠ-Υ είναι η μειωμένη διαθεσιμότητα ευκαιριών στα παιδιά για φυσικό αυτό-ενεργοποιούμενο κοινωνικό παιχνίδι. Επισημαίνεται η ιδέα ότι εντατικές παρεμβάσεις κοινωνικού παιχνιδιού στην παιδική ηλικία θα μπορούσαν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ (Panksepp, 2007).
Πώς η παιγνιοθεραπεία βοηθάει τον Μάριο;
Ας δούμε πώς με κάποια από τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην παιγνιοθεραπεία, ο Μάριος βοηθήθηκε να ανακουφιστεί από τις συναισθηματικές επιπτώσεις της ΔΕΠ-Υ (άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση):
☑️ Αισθητηριακό παιχνίδι (πηλός, άμμος, μπογιές κ.α.)
Ο εγκέφαλος του δέχεται αισθητηριακά ερεθίσματα που είναι απαραίτητα για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του, καθώς οικοδομούνται νέες συνδέσεις νευρώνων
καθώς η δραστηριότητα απορροφάει το Μάριο για αρκετή ώρα, ασκείται η συγκέντρωση του (Duffy, 2004).
Δεν υπάρχει δομή στο αισθητηριακό παιχνίδι και μπορεί να μετασχηματιστεί σε ό,τι θέλει ο Μάριος, χωρίς να υπάρχει λάθος και σωστό, εξασφαλίζοντας έτσι το αίσθημα της επιτυχίας και βοηθώντας τον να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και ανεξαρτησία (Landreth, 2012).
Δεν μπορεί να καταστραφεί και έτσι αποτελεί ασφαλή επιλογή για να εκφράσει μπερδεμένα συναισθήματα και συναισθήματα θυμού (McMahon, 1992).
☑️ Παιχνίδι ρόλων
Βοηθάει στη διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος χωρίς να χάνεται η ικανότητα του Μάριου να παραμένει κοινωνικά συνδεδεμένος. Έτσι, επεξεργάζεται έντονα συναισθήματα (όπως θυμός) μέσα από την ασφάλεια του παιχνιδιού (Porges, 2011).
☑️ Puppets
Δίνουν τη δυνατότητα στο Μάριο να αναβιώσει αρνητικές εμπειρίες μέσα στο πλαίσιο της ασφαλούς σχέσης, χωρίς να έχει διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (fight-flight-freeze) (Porges, 2011).
☑️ Δημιουργικός οραματισμός
Μέσω τεχνικών του mindfulness ο Μάριος:
Μαθαίνει να διαχειρίζεται καλύτερα το άγχος του
Ασκεί τη συγκέντρωση του
Βελτιώνει η μνήμη του
Αυξάνει την εστίαση στο «εδώ και τώρα» και αποκτά περισσότερο έλεγχο στις σκέψεις του (Day, 1994).
☑️ Ζωγραφική
Οι υποσυνείδητες εικόνες και τα συναισθήματα του Μάριου μεταφράζονται σε κινήσεις χρωμάτων και σχημάτων σε μια μοιραζόμενη εμπειρία με το θεραπευτή(Mills & Crowley 2014).
Έτσι, μέσα από την ασφάλεια που παρέχει το παιχνίδι και η θεραπευτική σχέση, ο Μάριος ανακουφίζεται από αισθήματα ματαίωσης και απόρριψης που έχει βιώσει ανακτώντας τη χαμένη του αυτοεκτίμηση και μειώνοντας το άγχος του.
Βιβλιογραφία
Day, J. (1994) Creative visualization with children: a practical guide. Great Britain: Element Books Limited.
Duffy, B. (2004) All about messy play. Nursery World [Online], November, pp. 15-22. Available from: https://scholar.google.gr/B [Accessed 12 September 2016].
Forssberg, H., Fernell, E., Waters, S., Waters, N. and Tedroff, J. (2006). Altered pattern of brain dopamine synthesis in male adolescents with attention deficit hyperactivity disorder. Behavioral & Brain Functions, [Online], December, pp. 240-10. Available from: https://behavioralandbrainfunctions.biomedcentral.com [Accessed 15 October 2017].
Landreth, G. (2012) Play therapy: the art of the relationship. 3rd Ed. New York and London: Taylor and Francis Group.
McΜahon, L. (1992) The handbook of play therapy. London, New York and Canada: Taylor and Francis Group.
Mills, J. and Crowley, R. (2014) Therapeutic metaphors for children and the child within, 2nd ed. London &New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Panksepp, J. (2007) Can play diminish ADHD and facilitate the construction of the social brain? Journal of the Can Academy Child Adolescent Psychiatry [Online], 16 (2) May, pp. 57-66. Available from: https://scholar.google.gr [Accessed 12 September 2016].
Porges, S. (2011) The polyvagal theory: neurophysiological foundations of emotions, attachment, communication and self-regulation. New York: Norton. Kestly, T. (2014) The interpersonal neurobiology of play: brain-building interventions for emotional well-being. New York: W.W. Norton and Company.
Sweeney, M. (2009). Brain the complete mind. Washington, D.C.: National Geographic Society