Ποιο είναι το μυστικό μιας επιτυχημένης "παιδικής αφήγησης" ;
Σε προηγούμενο άρθρο θίξαμε κάποια ζητήματα που προκύπτουν από το σχέση του παιδιού με το γράψιμο. Θα συνεχίσουμε εξετάζοντας πιο επιμέρους θέματα.
Κατά γενική αντίληψη το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά όταν γράφουν είναι ο βραχνάς της ορθογραφίας. Όντως, πρόκειται για ένα τεράστιο ζήτημα που δεν λύνεται διόλου εύκολα. Πέρα από αυτό όμως, ένα παιδί που καλείται να γράψει ελεύθερα (μια ιστορία, μια έκθεση, κάποιες ιδέες) ταλανίζεται και από άλλα μικρά ή μεγάλα εμπόδια.
Όπως συμβαίνει και με τους ενήλικες, το παιδί έχει πρωτίστως να παλέψει με ποικίλες αντιστάσεις. Κάθε φορά που επιχειρούμε να μπούμε σε μια δημιουργική διαδικασία ενεργοποιούνται αυτομάτως μέσα μας μηχανισμοί άρνησης, παρεμπόδισης και αναστολής. Στο γράψιμο συνήθως εκφράζονται ως αυτο-λογοκρισία.
Περιστέλλουμε την εκφραστική μας ικανότητα βρίσκοντας χίλιες δικαιολογίες (δεν ξέρω τι να πω, δεν ξέρω πώς να το πω, δεν μου κατεβαίνουν καλές ιδέες, οι σωστές λέξεις κτλ). Επόμενο είναι, τα παιδιά που καλούνται να γράψουν μια ιστορία ή οποιοδήποτε άλλο κείμενο, να διστάζουν, να αμφιταλαντεύονται, ή, κατά περίσταση, να καταλήγουν σε περιλήψεις της ιστορίας και σε μικρογραφίες του δυνητικού κειμένου.
Ωστόσο, είναι οι λεπτομέρειες και ο τρόπος χειρισμού τους που καθιστούν ένα αφηγηματικό κείμενο πειστικό και τον κόσμο που αναδύεται μέσα από εκείνο γνήσιο και μοναδικό.
Παραθέτω ένα, επιτυχημένο κατά τη γνώμη μου, παράδειγμα από κείμενο μαθήτριας Δ’ δημοτικού:
…" Αμέσως η μικρή, κίτρινη μύτη του Όλυ πλημμύρισε χίλιες μυρωδιές και αρώματα, παστάκια, ταρτάκια, σοκολατένια λαγουδάκια, σοκολατίνες, τούρτες, ζαχαρωτά, παγωτά, γλιφιτζούρια σε όλες τις γεύσεις: φράουλα, πορτοκάλι, λεμόνι και άλλα πολλά. Ο Όλυ σκέφτηκε μέσα του ότι όταν μεγαλώσει και γίνει μια μεγάλη κουκουβάγια θα αγοράσει αυτό το υπέροχο μέρος και θα τα φάω όλα από εδώ μέσα "...
..." Ξάφνου η κίτρινη, μακριά μύτη του αναγνώρισε την μυρωδιά του ζαχαρωτού που αυτός ήταν ο αρχικός του σκοπός. Ακολούθησε την μυρωδιά και τελικά μετά από πολλή ώρα ψαξίματος βγήκε έξω από το μαγαζί και βρέθηκε μπροστά σε ένα μεγάλο, καταπράσινο θάμνο. Ο Όλυ αναρωτήθηκε αν οι θάμνοι έχουν ωραία γεύση αλλά δεν κάθισε να το σκεφτεί και πολύ όρμηξε λαίμαργα στο θάμνο και έπεσε πάνω σε μια μαλακή στρώση απαλά ζαχαρωτά ".
Όπως φαίνεται από το παραπάνω απόσπασμα, τα παιδιά μπορούν να φτάσουν σε μεγάλο επίπεδο εκφραστικότητας και γλαφυρότητας όταν δεν λειτουργούν με άγχος απέναντι στην εικόνα της γραπτής τους εργασίας.
Το συγκεκριμένο κείμενο γράφτηκε για να διαβαστεί φωναχτά. Έτσι σημεία όπου φαίνεται αφρόντιστο όσον αφορά τη σύνταξη ή τη γραμματική, πέρασαν σχεδόν απαρατήρητα κατά την ακρόαση. Εννοείται ότι υπήρχαν και πολλά ορθογραφικά λάθη. Αλλά, είπαμε, η εστίαση εδώ ήταν στο αφηγηματικό αποτύπωμα, στη χρήση της λεπτομέρειας και της πληροφορίας, στην απτή διάσταση των λέξεων.
Υπό αυτή την οπτική το κείμενο κρίνεται άκρως επιτυχημένο. Και ακόμα περισσότερο: πίσω από τη διάταξη των λέξεων, πίσω από το χρώμα τους, πίσω από τη ζωντάνια που χαρακτηρίζει τις περιγραφές, διαφαίνεται μια ευφρόσυνη, μια παιγνιώδης ψυχική κατάσταση.
Πράγματι, η περιγραφή σε ένα αφηγηματικό κείμενο δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα παιχνίδι με τον κόσμο. Μοιάζει με το κρυφτό. Ό,τι βλέπω υπάρχει. Ό,τι δεν βλέπω δεν υπάρχει. Επίσης εκπορεύεται από μια διάθεση γενναιοδωρίας του γράφοντος. Σε κάνω κοινωνό σε αυτό που βλέπω, σε αυτό που φαντάζομαι. Είναι μια αφειδώλευτη πράξη μοιράσματος.
Το γράψιμο απαλλαγμένο από ψυχαναγκασμούς και επιπρόσθετα άγχη (προκαλεί ούτως ή άλλως μια άλφα ψυχική ανησυχία όπως κάθε δημιουργική διαδικασία) αποτελεί πάντα φωτεινό άνοιγμα προς τον εαυτό και προς τους άλλους.
